ଖୋର୍ଦ୍ଧା ଜିଲାର ବେଗୁନିଆ ବ୍ଲକ ଅନ୍ତର୍ଗତ କରଡ଼ ଗାଡ଼ିଆ ଗାଁ। ଏହି ଗାଁ କାଗଜମୁଖା ହସ୍ତଶିଳ୍ପ ପାଇଁ ବେଶ୍ ପ୍ରସିଦ୍ଧି ରହିଛି। ଏହି ଗାଁରେ ଥିବା କେତୋଟି ମୁଖା ତିଆରି ପରିବାର ମଧ୍ୟରେ ଶିଳ୍ପୀ ଚରଣ ମହାପାତ୍ରଙ୍କ ପରିବାର ଅନ୍ୟତମ। ଚରଣ ମହାପାତ୍ରଙ୍କ ବୟସ ପ୍ରାୟ ୬୭ ହେବ। ପିତା ଗଦାଧର ମହାପାତ୍ର ବି ଏହି କାଗଜ ମୁଖା କାମ କରୁଥିଲେ। ତାଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଅନୁପ୍ରାଣିତ ହୋଇ ଚରଣ ମଧ୍ୟ ସେହି କଳାକୁ ଆପଣେଇଲେ। ଚରଣ କୁହନ୍ତି,‘ଆମର ପୂର୍ବପୁରୁଷମାନେ ବିଭିନ୍ନ କାରୁକାର୍ଯ୍ୟ ତଥା ନାନା ପ୍ରକାରର କଳାକୃତି ତିଆରି କରୁଥିଲେ। ତେବେ ପିଲାଟି ଦିନରୁ ମୋର ଏହିସବୁ କାମ କରିବାରେ ଖୁବ୍ ଆଗ୍ରହ ଥିଲା। ଆସ୍ତେ ଆସ୍ତେ ବାପାଙ୍କଠାରୁ ମୁଁ ଏହି କାମ ଶିଖିଲି। ଏମିତି କି ସ୍କୁଲ ବୟସରୁ କାଗଜରେ ବିଭିନ୍ନ ଜୀବଜନ୍ତୁଙ୍କ ଚିତ୍ର ଆଙ୍କୁ ଥିଲି। ଏଇଥିରେ ସମୟ ଦେଇ ପାଠପଢାରେ ସମୟ ଦେଇପାରିଲିନି। ୭ମ ଶ୍ରେଣୀ ଯାଏ ପଢିଲି। ପରିବାରର ବଡ଼ମାନଙ୍କଠାରୁ କାରିଗରି କାମ ଶିଖୁଥାଏ। ପ୍ରତିଦିନ ଘରେ କାଗଜରେ ହସ୍ତକଳା କାରିଗରି କାମ ସବୁ ହୁଏ। ଯାହାକି ପୌରାଣିକ ଚରିତ୍ରକୁ ଆଧାର କରି ଯେମିତିକି ଲୀଳା, ସୁଆଙ୍ଗ ଓ ଗୀତିନାଟ୍ୟ ଆଦି। ବିଭିନ୍ନ ଚରିତ୍ରର ମୁହଁକୁ କାଠରେ ତିଆରି କରୁଥିଲି। ଏଥିପାଇଁ ପ୍ରଥମେ କେତେକ କାଠକୁ ସାଇଜକରି ସେଥିରେ ଚେହେରା ଆକୃତିର ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନକରି ତା’ଉପରେ ଖୋଦେଇ କରି ସୁନ୍ଦର ସୁନ୍ଦର କଳାକୃତି ତିଆରି କରିଥାଏ। ଯାହା ଲୋକଙ୍କୁ ବେଶ୍ ପସନ୍ଦ ଆସୁଥିଲା କିନ୍ତୁ ଅଧିକ ଓଜନ ହେଉଥିବାରୁ ଏବେ କାଠ ପରିବର୍ତ୍ତେ ଗ୍ରାହକଙ୍କ ଅର୍ଡର ଅନୁସାରେ ଅଧିକ କାଗଜମୁଖା ତିଆରି କରାଯାଉଛି। ଏହି କାଗଜ ତିଆରି ମୁଖା ତିଆରି କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରଥମେ ମାଟିର ମଡେଲ ତିଆରି କରାଯାଏ। ତା’ ପରେ କାଗଜ ଓ ତେନ୍ତୁଳିମଞ୍ଜିର ଅଠାକୁ ସେହି ମଡେଲ ଉପରେ ପରସ୍ତ ପରସ୍ତ ଲଗାଯାଇ ଛାଞ୍ଚ ବାହାର କରାଯାଏ। ଛାଞ୍ଚଟି ଖରାରେ ଶୁଖିଲା ପରେ ପୁଣି ତା’ ଉପରେ ତେନ୍ତୁଳିମଞ୍ଜି ଅଠା ଓ କରତଗୁଣ୍ଡରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଏକପ୍ରକାର ପ୍ରଲେପ ଲଗାଯାଏ। ଏହା ପରେ କରଣି ସାହାଯ୍ୟରେ ତାକୁ ଫିନିଶିଂ କରାଯାଇ ଖରାରେ ଶୁଖାଯାଏ। ପରେ ସେହି କଳାକୃତି ଉପରେ ବାଲିକାଗଜ ଦ୍ୱାରା ପଲିସ କରାଯାଇଥାଏ। ତା’ପରେ ପୁଣି ଏକ କାଗଜ ପରସ୍ତ ଦିଆଯାଇ ଖରାରେ ଶୁଖାଯାଇ ଖଡ଼ି ବୋଳାଯାଇଥାଏ। ଏବଂ ଶେଷରେ ଚିତ୍ର ଉପଯୋଗୀ କରାଯାଇଥାଏ। କାଗଜମୁଖାର ବିଭିନ୍ନ ଆକୃତି ଓ ସାଇଜକୁ ନେଇ ଭିନ୍ନଭିନ୍ନ ମୂଲ୍ୟରେ ବିକ୍ରି କରାଯାଇଥାଏ। ସାଧାରଣତଃ ଗୋଟିଏ କାଗଜମୁଖାର ଦାମ୍ ପ୍ରାୟ ୫୦ଟଙ୍କାରୁ ଆରମ୍ଭକରି ୩ହଜାର ଟଙ୍କା ଯାଏ ବିକ୍ରି ହୋଇଥାଏ। ଜଣେ କାରିଗର ଚାହିଁଲେ ଏହି କାଗଜମୁଖା ତିଆରି କରି ମାସକୁ ୧୫ହଜାରରୁ ୨୫ହଜାର ଟଙ୍କା ରୋଜଗାର କରିପାରିବେ। ଆମ ପରିବାରର ସମସ୍ତେ କଳାକାରିଗରିକୁ ନେଇ ଜୀବିକା ନିର୍ବାହ କରିଥାନ୍ତି। ଆମର ଏହି କାମପାଇଁ ଖୋର୍ଦ୍ଧାହସ୍ତଶିଳ୍ପ ସଂଗ୍ରହାଳୟ, ଶ୍ରୀହଟକେଶ୍ୱର ମକର ମହୋତ୍ସବ ସମେତ କେତେକ ଅନୁଷ୍ଠାନରୁ ପୁରସ୍କୃତ ଓ ସମ୍ମାନିତ ହୋଇଛୁ। ଏହି କାରିଗରି ଆଜି ଆମ ପରିବାରର ପରିଚୟ ପାଲଟିଛି।
– ବନବିହାରୀ
