ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଚାଣକ୍ୟ ତାଙ୍କ ନୀତିଶାସ୍ତ୍ରରେ ଜୀବନ ବିଷୟରେ ଅନେକ କିଛି ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି। ଏହାର ଏକ ଶ୍ଳୋକରେ ଘରକୁ ସ୍ବର୍ଗ ପରି କରିବା ପାଇଁ ତିନୋଟି ଜିନିଷର ମହତ୍ତ୍ୱ ରହିଥିବା ବିଷୟରେ କହିଛନ୍ତି।
परोपकरणं येषां जागर्ति हृद्ये सताम् |
नश्यन्ति विपदस्तेषां संपदः स्यु पदे पदे ||
ଏହି ଶ୍ଳୋକରେ ଚାଣକ୍ୟ କହିଛନ୍ତି ଯେ, ଜଣେ ମଣିଷ ପରୋପକାରୀ ହେବା ଉଚିତ୍। ଯାହା ହୃଦୟ ଦୟାରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ, ସେମାନଙ୍କୁ କଦାପି ଅସୁବିଧାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ପଡ଼େ ନାହିଁ। ସେମାନଙ୍କ ପଥରେ ଥିବା ସମସ୍ତ ବାଧା ଆପେ ଆପେ ନଷ୍ଟ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ। ସେମାନେ ତାଙ୍କ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପଦକ୍ଷେପରେ ସଫଳ ହୁଅନ୍ତି। ଦୟାଳୁ ବ୍ୟକ୍ତି ଜୀବନରେ ଦୁଃଖ ନ କରି ସୁଖମୟ ଜୀବନଯାପନ କରନ୍ତି।
यदि रामा यदि च रमा अहितनयो विनयगुणोपेतः।
यदि तनये तनयोत्पतिः सुखमिन्द्रे किमाधिक्यम् ।।
ଏହି ଶ୍ଳୋକରେ ଚାଣକ୍ୟ ଉପଯୁକ୍ତ ୩ଟି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ କଥା କହିଛନ୍ତି। ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା ଗୁଣବାନ୍ ସ୍ତ୍ରୀ , ପୁଅ ଏବଂ ନାତି ସହିତ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ କରିବା ପାଇଁ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଅର୍ଥ। ଚାଣକ୍ୟ କହିଛନ୍ତି ଯେ, ଯଦି ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଏହି ତିନୋଟି ଜିନିଷ ପାଆନ୍ତି, ତେବେ ତାଙ୍କ ଘର ତାଙ୍କ ପାଇଁ ସ୍ବର୍ଗ ପରି ହୋଇଯିବ। ତା’ପରେ ସେ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ସ୍ବର୍ଗ ପାଇଁ ଇଚ୍ଛା କରିବେ ନାହିଁ ।
आहरनिद्रामय मैथुननानि, समानि चैतानि नृणा पशूनाम।
ज्ञानपं नराणामधिको विशेषो ज्ञानेन हीना: पशुभि: समाना:।।
ଏହି ଶ୍ଳୋକ ମାଧ୍ୟମରେ ଚାଣକ୍ୟ କହିଛନ୍ତି ଯେ, ପୃଥିବୀର ସମସ୍ତ ଜୀବଙ୍କ ପରି ମଣିଷ ମଧ୍ୟ ଖାଦ୍ୟ, ଭୟ, ଶୋଇବା, ଯୌନ ସମ୍ପର୍କ ତୃପ୍ତି ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାନ୍ତି। ଯଦି ଏହି ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଦେଖାଯାଏ,ଭୌତିକ ଗଠନ ବ୍ୟତୀତ ପଶୁ ଏବଂ ମଣିଷ ମଧ୍ୟରେ କୌଣସି ବିଶେଷ ପାର୍ଥକ୍ୟ ନାହିଁ, କିନ୍ତୁ କେବଳ ଆଚରଣ ପ୍ରମାଣ କରେ ଯେ ମଣିଷ ପଶୁମାନଙ୍କଠାରୁ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଅଟେ। ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ଧର୍ମକାର୍ଯ୍ୟ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ। ଯାହା ପାଖେ ଧାର୍ମିକ-କର୍ମ-ନୈତିକ ଗୁଣରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ, ବାସ୍ତବରେ ସେତେବେଳେତାଙ୍କୁ ମଣିଷ କୁହାଯିବା ଯୋଗ୍ୟ।
