ବିଦ୍ୟାସାଗରଙ୍କ ବିଚାର

ଭାଲଚନ୍ଦ୍ର ଷଡ଼ଙ୍ଗୀ
ଊନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଦେଶର ସାମାଜିକ ଜୀବନକୁ ବହୁଳ ଭାବେ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥିବା ସମାଜ ସଂସ୍କାରକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଈଶ୍ୱରଚନ୍ଦ୍ର ବିଦ୍ୟାସାଗର ପ୍ରମୁଖ ଥିଲେ। ମହାଦେବ ଗୋବିନ୍ଦ ରାନାଡ଼େ, ରାଜା ରାମମୋହନ ରାୟ, ମହାତ୍ମା ଜ୍ୟୋତିବା ଫୁଲେଙ୍କ ଭଳି ଯଦିଓ ତାଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟ ପରିସର ଦେଶର ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଞ୍ଚଳରେ ହିଁ ସୀମିତ ଥିଲା କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କର ବିଚାରଧାରା ଓ ଆନ୍ଦୋଳନର ପ୍ରଭାବ ସମଗ୍ର ଦେଶରେ ଅନୁଭୂତ ହୋଇଥିଲା। ଧାର୍ମିକ ରକ୍ଷଣଶୀଳତା, କୁସଂସ୍କାର, ବାଲ୍ୟ ବିବାହ, ବିଧବା ବିବାହ, ନାରୀ ଶିକ୍ଷା, ଜାତି ବିଦ୍ୱେଷ ଭଳି ସେ ଉଠାଇଥିବା ପ୍ରସଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକ ଦେଶବାସୀଙ୍କୁ ଆନ୍ଦୋଳିତ କରିଥିଲା।
ଆଜକୁ ଦୁଇଶହ ବର୍ଷ ତଳେ ୨୬ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୮୨୦ ମସିହାରେ ବଙ୍ଗଳାର ଅବିଭକ୍ତ ମେଦିନୀପୁର ଜିଲାର ବୀରସିଙ୍ଗ ଗ୍ରାମରେ ଏକ ଗରିବ ପରିବାରରେ ଈଶ୍ୱରଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଜନ୍ମ। ପିଲାବେଳରୁ ଜ୍ଞାନଲାଭ ପାଇଁ ତାଙ୍କର ପ୍ରବଳ ଇଚ୍ଛା ଥିଲା। ଅଭାବ ସତ୍ତ୍ୱେ ସେ ନିଜର ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ନିଜ ଗ୍ରାମରେ ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ ଶେଷ କରିବା ପରେ ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷା ପାଇଁ କଲିକତାରେ ଏକ ସମ୍ପର୍କୀୟଙ୍କ ଘରେ ରହି ପଢ଼ିଥିଲେ। ସେଠାରେ ସଂସ୍କୃତ କଲେଜରେ ପଢ଼ିବା ସମୟରେ ସେ ବେଦାନ୍ତ, ବ୍ୟାକରଣ, ସାହିତ୍ୟ, ଦର୍ଶନ ଆଦି ଅନେକ ବିଷୟରେ ପଢ଼ିବାର ସୁଯୋଗ ପାଇଥିଲେ। ସଂସ୍କୃତ ତଥା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବିଷୟରେ ତାଙ୍କର ଅଗାଧ ଜ୍ଞାନ ପାଇଁ ୧୮୩୯ ମସିହାରେ କଲେଜ ପକ୍ଷରୁ ତାଙ୍କୁ ବିଦ୍ୟାସାଗର ଉପାଧି ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା। ୧୮୪୧ ମସିହାରେ ଆଇନରେ ସ୍ନାତକ ଡିଗ୍ରୀ ହାସଲ ପରେ ସେ ଫୋର୍ଟ ୱିଲିୟମ୍‌ କଲେଜରେ ସଂସ୍କୃତ ବିଭାଗର ମୁଖ୍ୟ ରୂପେ ଅଧ୍ୟାପନାରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ।
ସେତେବେଳେ ଶିକ୍ଷା କହିଲେ ମୂଳତଃ ଗୁରୁକୁଳ ଆଧାରିତ ଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ କେବଳ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଓ କ୍ଷତ୍ରିୟମାନଙ୍କୁ ହିଁ ପଢ଼ିବାର ସୁଯୋଗ ମିଳୁଥିଲା। ଏପରିକି ଉଚ୍ଚଜାତିର ମହିଳାମାନେ ବି ଶିକ୍ଷାଲାଭରୁ ବଞ୍ଚିତ ରହୁଥିଲେ। ବିଦ୍ୟାସାଗର ଜାତି, ଧର୍ମ ଓ ଲିଙ୍ଗ ନିର୍ବିଶେଷରେ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷାର ସୁଯୋଗ ପାଇଁ ଉଦ୍ୟମ କରିଥିଲେ। ସେ ଅଧ୍ୟାପକ ଥିବା କଲେଜରେ ସର୍ବପ୍ରଥମେ ଅନ୍ୟ ଜାତିର ପିଲାଙ୍କୁ ପଢ଼ିବାର ସୁଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ।
ଅଧିକରୁ ଅଧିକ ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷିତ କରିବା ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ସେ ନିଜର ମାତୃଭାଷାକୁ ଅଧିକ ସହଜ ଓ ବୋଧଗମ୍ୟ କରିବାକୁ ବଙ୍ଗଳାରେ ‘ବର୍ଣ୍ଣ ପରିଚୟ’ ନାମକ ପୁସ୍ତକ ରଚନା କରିଥିଲେ, ଯାହାକୁ ଆଜି ବି ପିଲା ପଢ଼ୁଛନ୍ତି। ନାରୀମାନଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷିତ କରିବା ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ସେ ନିଜର ସହଯୋଗୀ ରାମଗୋପାଳ ଘୋଷ ଏବଂ ମଦନମୋହନଙ୍କ ସହ ମିଶି ଅନେକ ବାଳିକା ବିଦ୍ୟାଳୟ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ।
ବିଦ୍ୟାସାଗର ତତ୍କାଳୀନ ସମାଜରେ ଚାଲିଥିବା ଅନ୍ଧବିଶ୍ୱାସ ଓ କୁସଂସ୍କାର ବିରୋଧରେ ସ୍ବର ଉତ୍ତୋଳନ କରିବା ସହିତ ତାକୁ ଏକ ସାମାଜିକ ଆନ୍ଦୋଳନର ରୂପ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ। ସେତେବେଳେ ସମାଜରେ ବାଲ୍ୟବିବାହ ଏକ ସାଧାରଣ କଥା ଥିଲା। ବାଲ୍ୟାବସ୍ଥାରେ ନିଜର ଅଜାଣତରେ ବିବାହ କରୁଥିବା ଅନେକ ବାଳିକା ପରବର୍ତ୍ତୀ ଅବସ୍ଥାରେ ବିଧବା ହୋଇ ସାରା ଜୀବନ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଦୁଃଖପୂର୍ଣ୍ଣ ଜୀବନ ଅତିବାହିତ କରୁଥିଲେ। ବିଦ୍ୟାସାଗର ବାଲ୍ୟବିବାହ ଓ ବିଧବା ପ୍ରଥା ବିରୋଧରେ ଦୃଢ଼ ଯୁକ୍ତି ଉପସ୍ଥାପନ କରିବା ସହିତ ବିଧବାମାନଙ୍କ ପୁନର୍ବିବାହ ପାଇଁ ସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି କରୁଥିଲେ ଏବଂ ନିଜ ଉଦ୍ୟମରେ ଶହ ଶହ ବିଧବାଙ୍କ ପୁନର୍ବିବାହର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଥିଲେ।
ବିଦ୍ୟାସାଗର ତତ୍କାଳୀନ ସମାଜରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ନବଜାଗରଣ ଆନ୍ଦୋଳନର ଅନ୍ୟତମ ବିନ୍ଧାଣୀ ଥିଲେ। ତାଙ୍କର ପୂର୍ବସୂରୀ ରାଜା ରାମମୋହନ ରାୟ (୧୭୭୨-୧୮୩୦), ମହାରାଷ୍ଟ୍ରର ମହାଦେବ ଗୋବିନ୍ଦ ରାନାଡେ (୧୮୪୮-୧୯୦୧) ପ୍ରମୁଖ ସମାଜ ସଂସ୍କାରକ ଆରମ୍ଭ କରିଥିବା ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ସେ ଆଗକୁ ନେଇଥିଲେ। ରାଜା ରାମମୋହନଙ୍କ ଅଭିଯାନର ଫଳସ୍ବରୂପ ବ୍ରିଟିଶ ସରକାର ୧୮୨୯ ମସିହାରେ ସତୀଦାହ ପ୍ରଥାକୁ ନିଷିଦ୍ଧ କରିଥିବା ବେଳେ ବିଦ୍ୟାସାଗରଙ୍କ ସଂଗ୍ରାମର ଚାପରେ ୧୮୫୬ ମସିହାରେ ବିଧବା ପୁନର୍ବିବାହ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ହୋଇଥିଲା। ୧୮୭୦ ମସିହାରେ କନ୍ୟାଭ୍ରୂଣ ହତ୍ୟା ନିଷିଦ୍ଧ ହୋଇଥିବା ବେଳେ ୧୮୯୧ ମସିହାରେ ବିବାହ ପାଇଁ ମହିଳାଙ୍କ ସମ୍ମତିର ବୟସକୁ ସରକାର ୧୦ରୁ ୧୨ ବର୍ଷକୁ ବୃଦ୍ଧି କରିଥିଲେ, ଯାହାକି ପରେ ୧୯୨୯ ମସିହାରେ ଏହା ୧୪ ବର୍ଷକୁ ବୃଦ୍ଧି କରାଯାଇଥିଲା। ବିଦ୍ୟାସାଗର ଧାର୍ମିକ ରକ୍ଷଣଶୀଳତା, କୁସଂସ୍କାର ଓ ସାମାଜିକ ଭେଦଭାବ ବିରୋଧରେ ସଂଗ୍ରାମ କରୁଥିବାରୁ ତାଙ୍କୁ ସମାଜର ରୂଢ଼ିବାଦୀ ଶକ୍ତିମାନଙ୍କ ବିରୋଧର ଶିକାର ହେବାକୁ ପଡ଼ୁଥିଲା।
ମୋ- ୯୪୩୭୧୬୬୩୯୧, bhalachandra.odisha@gmail.com


Enter your email to get our daily news in your inbox.

All Right Reserved By Dharitri.Com

ଏଇ ଭାରତରେ

ଖରାଦିନ ଆରମ୍ଭରୁ ବେଙ୍ଗାଲୁରୁ ଜଳ ସଙ୍କଟ ଏବେ ଚିନ୍ତାର ବିଷୟ ହୋଇଛି। ପରିସ୍ଥିତି ଏମିତି ଯେ ସେଠାରେ ଲୋକେ ସହର ଛାଡ଼ିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହେଉଛନ୍ତି। ଏହି...

ଅଦୃଶ୍ୟ ଶତ୍ରୁ

ମାୟାଧର ନାୟକ   ସତ୍ୟ, ତ୍ରେତୟା, ଦ୍ୱାପର, କଳିକାଳରେ ଯେତେ ଯୁଦ୍ଧ ହୋଇଯାଇଛି- ଶତ୍ରୁକୁ ଜାଣି ହେଉଥିଲା- କିନ୍ତୁ ଏ ମହାକଳିକାଳରେ ଅଜଣା ରୋଗ ଓ...

ଚୋରକୁ ବୁଦ୍ଧି

ଅଲେଖ ଚନ୍ଦ୍ର ମିଶ୍ର   ‘ଚୋରକୁ ବୁଦ୍ଧି ଶିଖେଇବା’ ଆପ୍ତବାଣୀଟି ଯେଉଁ ପୃଷ୍ଠଭୂମି ଉପରେ ଆଧାରିତ ତାହା ଥିଲା ଏକ ବାସ୍ତବଧର୍ମୀ କାହାଣୀ, ଯାହାର ମର୍ମ...

ଅପ୍ରକାଶ୍ୟ ଋଣ ସମସ୍ୟା

ଗତ କିଛି ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ କୋଭିଡ୍‌-୧୯ ମହାମାରୀଠାରୁ ଆରମ୍ଭକରି ଉନ୍ନତ-ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ସୁଧ ହାର ବୃଦ୍ଧି ଭଳି ଘଟଣା ଭିନ୍ନ ସ୍ଥିତି ସୃଷ୍ଟି କରିଛି। ଏଥିରେ...

ଏଇ ଭାରତରେ

ଦେଶ ଗଠନରେ ଯୁବ ପ୍ରଶାସକଙ୍କ ଭୂମିକା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ବୋଲି ଅନୁଭବ କରିଛନ୍ତି ୨୦୧୧ ବ୍ୟାଚ୍‌ ଭାରତୀୟ ରାଜସ୍ବ ସେବା(ଆଇଆର୍‌ଏସ୍‌) ଅଧିକାରୀ ରବି କପୁର। ସେ...

ରାମ ରାଜ୍ୟ ସମ୍ଭବ କି

ବୈକୁଣ୍ଠନାଥ ମିଶ୍ର   ଆଜିକାଲି ‘ଜୟ ଶ୍ରୀରାମ’ ଉଚ୍ଚାରଣ କରି ବନ୍ଧୁଙ୍କୁ ପ୍ରଥମ ସାକ୍ଷାତରେ ସମ୍ଭାଷିତ କରିବାର ଅଭିନବ ପରମ୍ପରା ସର୍ବତ୍ର ପରିଦୃଷ୍ଟ। ବନ୍ଧୁଙ୍କୁ ସମ୍ଭାଷଣ...

ମତଦାତାଙ୍କ ବୁଦ୍ଧି ବିମୂଢ଼ତା

ଡ.ଛାୟାକାନ୍ତ ଷଡ଼ଙ୍ଗୀ   ସମ୍ପ୍ରତି ଭାରତ ତଥା ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରଦେଶରେ ରାଜନୀତିର ବିଚିତ୍ର ଗତି ଦେଖି ମତଦାତାମାନେ ଉଇଲିଅମ ଜେମ୍‌ସଙ୍କ ଭଳି ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଲେଣି।...

ବୁଝିହେଉଛି

ଆମ୍‌ ଆଦ୍‌ମୀ ପାର୍ଟି (ଆପ୍‌) ମୁଖ୍ୟ ତଥା ଦିଲ୍ଲୀ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦ୍‌ କେଜ୍‌ରିଓ୍ବାଲଙ୍କୁ ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ ନିର୍ଦ୍ଦେଶାଳୟ (ଇଡି) ଗିରଫ କରି ଆସନ୍ତା ୨୮ ତାରିଖ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ...

Advertisement

ଧରିତ୍ରୀ କାର୍ଟୁନ

Archives
Model This Week

ପିଲାଙ୍କ ଧରିତ୍ରୀ

Why Dharitri