ପୁରୀ ଅଫିସ,୨୬ା୬: ଅଖିଳ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡନାଥ ପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ବିଶ୍ୱପ୍ରସିଦ୍ଧ ରଥଯାତ୍ରା ପାଇଁ ପ୍ରତିବର୍ଷ ତିନିରଥ ନିର୍ମାଣ କରାଯାଏ। ପବିତ୍ର ଘୋଷଯାତ୍ରାରେ ଏହି ତିନିରଥ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ସିଂହଦ୍ୱାରଠାରୁ ଶ୍ରୀଗୁଣ୍ଡିଚା ମନ୍ଦିର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଯାଇଥାଏ। ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ଭକ୍ତଙ୍କ ଗହଳି ମଧ୍ୟରେ ବଡ଼ଦାଣ୍ଡର ବୁକୁ ଚିରି ଘୋର ଘର୍ଘର ନାଦରେ ଗଡ଼ିଚାଲେ ତିନିରଥ। ଆଉ ଏହି ରଥକୁ ଠିକଣା ପଥରେ ଆଗେଇ ନିଅନ୍ତି ସାରଥି। ଏହି ସାରଥିଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶରେ ହିଁ ଅଶ୍ୱମାନେ ରଥ ଚଳାନ୍ତି।
ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ଗବେଷକ ଡ. ନରେଶ ଚନ୍ଦ୍ର ଦାଶ କହନ୍ତି, ପ୍ରତ୍ୟେକ ରଥରେ ସାରଥି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନରେ ରଥକୁ ସଞ୍ଚାଳନ କରିବା ଭଙ୍ଗୀରେ ଅବସ୍ଥାନ କରିଥାନ୍ତି। ଶ୍ରୀବଳଭଦ୍ରଙ୍କ ତାଳଧ୍ୱଜ ରଥର ସାରଥିଙ୍କ ନାମ ମାତଳୀ। ସେ ସୁସଜ୍ଜିତ ଭାବେ ଉପବେଶନ କରି ରଥ ସଞ୍ଚାଳନ ନିମନ୍ତେ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଥାନ୍ତି। ମାତଳୀ ହେଉଛନ୍ତି ଦେବରାଜ ଇନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ସାରଥି। ଏହାଙ୍କର କନ୍ୟା ଗୁଣକେଶୀ। ସୁମୁଖ ନାମକ ନାଗକୁ ସେ ବିବାହ କରିଥିଲେ। ରଥ ଚାଳନା କରିବାର ସମସ୍ତ କୌଶଳ ମାତଳୀ ଜାଣନ୍ତି। ସେହିପରି ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ନନ୍ଦିଘୋଷ ରଥର ସାରଥିଙ୍କ ନାମ ଦାରୁକ। ମହାଭାରତର ମୂଷଳ ପର୍ବରେ ଦାରୁକଙ୍କ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ବର୍ଣ୍ଣନା ରହିଛି। ସେ ହେଉଛନ୍ତି ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ସାରଥି। ଯଦୁବଂଶ ଧ୍ୱଂସ ସମୟରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଅନ୍ତିମ ବାର୍ତ୍ତା ଦାରୁକ ଅର୍ଜୁନଙ୍କୁ ଜଣାଇଥିଲେ। ରଥ ଚାଳନାରେ ତାଙ୍କର ଦକ୍ଷତା ଅପ୍ରତିମ। ସେ ହିଁ ନନ୍ଦିଘୋଷ ରଥର ସଞ୍ଚାଳନ ଦାୟିତ୍ୱ ବହନ କରିଛନ୍ତି। ସେହିପରି ଦେବୀ ସୁଭଦ୍ରାଙ୍କ ଦର୍ପଦଳନ ରଥର ସାରଥିଙ୍କ ନାମ ଅର୍ଜୁନ। ଅର୍ଜୁନ ହେଉଛନ୍ତି ମଧ୍ୟମ ପାଣ୍ଡବ। ଦେବରାଜ ଇନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଔରସରୁ କୁନ୍ତିଙ୍କ ଗର୍ଭଜାତ। ସେ ଥିଲେ ଦ୍ୱାପର ଯୁଗର ଜଣେ ଅଦ୍ୱିତୀୟ ବୀର। ସେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଭଗିନୀ ସୁଭଦ୍ରାଙ୍କୁ ବିବାହ କରିଥିଲେ। ସୁଭଦ୍ରା ଏବଂ ଅର୍ଜୁନଙ୍କ ପୁତ୍ର ଅଭିମନ୍ୟୁ ସପ୍ତରଥୀଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ମହାଭାରତ ଯୁଦ୍ଧରେ ପ୍ରାଣ ହରାଇଥିଲେ। ତାଙ୍କର ଅନେକ ନାମ ଯଥା ଅର୍ଜୁନ, ଫାଲ୍ଗୁନି, ଶ୍ୱେତବାହାନ, କିରୀଟି, ସବ୍ୟସାଚୀ, ଧନଞ୍ଜୟ, ପାର୍ଥ ଇତ୍ୟାଦି। ସେ ଜଣେ ମହାନ ରଥଚାଳକ। ତେଣୁ ସେ ସୁଭଦ୍ରାଙ୍କ ରଥରେ ସାରଥି ଭାବେ ଅବସ୍ଥାପିତ ହୋଇଛନ୍ତି। ଏହି ସାରଥିମାନଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରଥରେ ସଂଯୋଜିତ ୪ଟି ଲେଖାଏ ଘୋଡ଼ା ରଥକୁ ଟାଣି ନିଅନ୍ତି। ଶ୍ରୀବଳଭଦ୍ରଙ୍କ ରଥରେ ସଂଯୋଜିତ ଅଶ୍ୱମାନେ ହେଲେ ଶଙ୍ଖ, ସୁଚିତ୍ର, ଅଙ୍ଗଦ ଓ ମେଘନାଦ। ମତାନ୍ତରେ ବି ଦୁଇପ୍ରକାର ତୀବ୍ର, ଘୋର, ଦୀର୍ଘ ଓ ସ୍ବର୍ଣ୍ଣନାଭ ଏବଂ ସ୍ଥିରା, ଧ୍ରୁତି, ସ୍ଥିତି ଓ ପ୍ରଜ୍ଞା ରହିଛି। ଏମାନଙ୍କର ବର୍ଣ୍ଣ କୃଷ୍ଣ ବା କଳା ଅଟେ। ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ରଥରେ ସଂଯୋଜିତ ଘୋଡ଼ାମାନଙ୍କର ନାମ ଶଙ୍ଖ, ବଳାହକ, ଶ୍ୱେତ ଓ ହରିଦାଶ୍ୱ। ମତାନ୍ତରେ ଏମାନଙ୍କ ନାମ ସୁଗ୍ରୀବ, ମେଘ, ପୁଷ୍ପ ଓ ବଳାହକ। ଏମାନଙ୍କ ରଙ୍ଗ ଶୁକ୍ଳ ବା ଧଳା। ସେହିପରି ଦେବୀ ସୁଭଦ୍ରାଙ୍କ ରଥର ଅଶ୍ୱ ହେଲେ ରୋଚିକା, ମୋଚିକା, ଜିତା ଓ ଅପରାଜିତା। ମତାନ୍ତରେ ପ୍ରଜ୍ଞା, ଅନୁଜ୍ଞା, ଘୋରା ଓ ଅଘୋରା। ଏମାନଙ୍କର ବର୍ଣ୍ଣ ରକ୍ତବର୍ଣ୍ଣ ବା ନାଲି। ରଥରେ ଗଜପତି ମହାରାଜା ଛେରାପହଁରା କରିସାରିବା ପରେ ଚାରମାଳ ଫିଟାଯାଏ। ଏହାପରେ ଘୋଡ଼ାମାନଙ୍କୁ ସଂଯୋଗ କରାଯାଏ। ଏହି ବଳିଷ୍ଠ ଅଶ୍ୱମାନେ ବଳପୂର୍ବକ ରଥମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଯଥା ସ୍ଥାନରେ ପହଞ୍ଚାଇ ଦେଇଥାନ୍ତି ବୋଲି ଗବେଷକ ଡ. ଦାଶ ମତବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି।
