ବର୍ତ୍ତମାନ ଡିଜିଟାଲ ଠକେଇ ସହିତ ଡିଜିଟାଲ ଗିରଫଦାରି ଏକ ଭୟ ରୂପେ ଉଭା ହୋଇଛି। ଡିଜିଟାଲ ଠକେଇର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି ଭୟ ଓ ଜରୁରିକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତି ସୃଷ୍ଟି କରିବା। ଆଇନଗତ ପରିଣାମ, ଆର୍ଥିକ କିମ୍ବା ବ୍ୟକ୍ତିଗତ କ୍ଷତି ଭଳି ପରିଣାମକୁ ଭୟ କରାଇ ଜନସାଧାରଣଙ୍କୁ ବ୍ୟତିବ୍ୟସ୍ତ କରାଇ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ କରିବା। ତେବେ ଡିଜିଟାଲ ଗିରଫଦାରି ସେହି ଠକେଇକୁ ବୁଝାଏ ଯେଉଁଠାରେ ନକଲି ୱାରେଣ୍ଟ, ଗିରଫ ଧମକ କିମ୍ବା ଜାଲିଆତି ଡିଜିଟାଲ ଉତ୍ସରୁ ଦାବି କରାଯାଇ ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷଙ୍କ ଅର୍ଥ, ତଥ୍ୟ ଆଦିକୁ ଚୋରି କରାଯାଏ। ୨୦୨୪ ମସିହାର ପ୍ରଥମ ତିନି ମାସରେ ଭାରତୀୟମାନେ ଏପରି ଠକେଇ ଯୋଗୁ ୧୨୦ କୋଟି ଟଙ୍କାର କ୍ଷତି ସହିଥିଲେ। ପ୍ରାୟ଼ତଃ ସ୍କାମରମାନେ ଆଇନ ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ ଅଧିକାରୀ କିମ୍ବା ବିଭାଗୀୟ ଅଧିକାରୀ ବୋଲି ଦାବି କରନ୍ତି ଏବଂ ଗିରଫ ଧମକ ଦେଇ ଟଙ୍କା କିମ୍ବା ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସୂଚନା ଦାବି କରନ୍ତି। ଡିଜିଟାଲ ଯୋଗାଯୋଗର ବୃଦ୍ଧି ସହିତ ଏହି ପ୍ରକାରର ଠକେଇ ବା ସ୍କାମ୍ ଅଧିକରୁ ଅଧିକ ହେଉଛି ଏବଂ ଏହାର ଶିକାର ନ ହେବା ପାଇଁ ଏହାକୁ ବୁଝିବା ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ। ଯେପରି କି ଫିଶିଂ ସ୍କାମ୍ ଠକେଇକାରୀମାନେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସୂଚନା ପାଇବା ପାଇଁ ଅଫିସିଆଲ ପୋର୍ଟାଲ ଭଳି ନକଲି ୱେବ୍ସାଇଟ କିମ୍ବା ଇମେଲ ତିଆରି କରନ୍ତି, ଭଏସ ଫିଶିଂ ଫୋନ କଲ ବ୍ୟବହାର କରି ସ୍କାମରମାନେ ଅର୍ଥ, ତଥ୍ୟ ଆଦାୟ କରିବାକୁ ତଥା ଆଇନଗତ ପରିଣାମ ପାଇଁ ଧମକ ଦେଉଥିବା କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷ ଭାବରେ ଅଭିନୟ କରନ୍ତି। ଏସ୍ଏମ୍ଏସ୍ ଫିଶିଂ ଦ୍ୱାରା ନକଲି ଏସ୍ଏମ୍ଏସ୍ ଆଲର୍ଟ ପଠାନ୍ତି l ଯେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେମାନେ ସୂଚନା କିମ୍ବା ଦେୟ ସହିତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପ୍ରକାଶ କରିନାହାନ୍ତି, ପ୍ରାପ୍ତକର୍ତ୍ତାଙ୍କୁ ‘ତୁରନ୍ତ ଗିରଫ’ ହେବାର ଚେତାବନୀ ଦିଅନ୍ତି। ସେହିପରି ରାନ୍ସମୱର ସ୍କାମ୍ ଏକ ପ୍ରକାରର ମାଲୱେର୍ ଯାହା ପୀଡ଼ିତଙ୍କ ତଥ୍ୟକୁ ଓ ପ୍ରବେଶକୁ ଲକ୍ କରେ ଓ ପୀଡିତଙ୍କ ଫାଇଲଗୁଡିକୁ ‘ମୁକ୍ତ’ କରିବାକୁ ଦେୟ ଦାବି କରେ। ସେହିପରି ସାମାଜିକ ଇଞ୍ଜିନିୟରିଂ ମାଧ୍ୟମରେ ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷଙ୍କୁ ଠକିବା ପାଇଁ ଓ ଗୋପନୀୟ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରିବା ପାଇଁ ମନସ୍ତାତ୍ତ୍ବିକ କୌଶଳ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି। ଡିଜିଟାଲ ଗିରଫ ଜାଲିଆତି ପ୍ରତି ସତର୍କ ରହିବାର ଅବଶ୍ୟକତା ରହିଛି।
ଡିଜିଟାଲ ଗିରଫଦାରି ଠକେଇର ମୁକାବିଲା ପାଇଁ ସରକାରଙ୍କ ତରଫରୁ ସଚେତନତା ଅଭିଯାନ କରାଯାଉଛି। ଏହାସହିତ ଜାତୀୟ ସାଇବର ସମନ୍ବୟ କେନ୍ଦ୍ର, ସାଇବର ଅପରାଧର ପୁଙ୍ଖାନୁପୁଙ୍ଖ ତଦନ୍ତ ପାଇଁ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ସହିତ ସହଭାଗୀ ହୋଇଛି। ଜରୁରିକାଳୀନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଦଳ (ସିଇଆର୍ଟି-ଆଇଏନ୍) ଠକେଇ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପରେ ବ୍ୟବହୃତ ଜାଲିଆତି ଆକାଉଣ୍ଟ ଏବଂ ସିମ୍କୁ ଅବରୋଧ କରେ। ସେହିପରି ସତର୍କ ସୂଚନା ଏବଂ ସୂଚନା ଆଦାନପ୍ରଦାନ ଜାତୀୟ ସାଇବର ଅପରାଧ ସମନ୍ବୟ କେନ୍ଦ୍ର ସୋସିଆଲ ମିଡିଆ ମାଧ୍ୟମରେ ନିୟମିତ ସ୍କାମ୍ ଆଲର୍ଟ ଜାରି କରାଯାଏ, ଯେଉଁଥିରେ ଜନସାଧାରଣଙ୍କୁ ସୂଚନା ଦେବା ପାଇଁ ‘ସାଇବର ଦୋସ୍ତ’ ନାମକ ଏକ ପ୍ଲାଟଫର୍ମ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ। ତେବେ ନାଗରିକମାନେ ତ୍ୱରିତ ସହାୟତା ପାଇଁ ସାଇବର କ୍ରାଇମ୍ ହେଲ୍ପଲାଇନ କିମ୍ବା ଜାତୀୟ ସାଇବର କ୍ରାଇମ୍ ରିପୋର୍ଟିଂ ପୋର୍ଟାଲ ମାଧ୍ୟମରେ ଠକେଇ ଅଭିଯୋଗ କରିପାରିବେ।
ଡିଜିଟାଲ ଗିରଫ ସ୍କାମ୍ ହେଉଛି ଏକ ଅନ୍ଲାଇନ ସ୍କାମ୍, ଯାହା ପୀଡ଼ିତମାନଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କ କଷ୍ଟ ଉପାର୍ଜିତ ଅର୍ଥର ଠକେଇ କରେ। ସ୍କାମରମାନେ ପୀଡ଼ିତମାନଙ୍କୁ ଭୟଭୀତ କରାନ୍ତି ଏବଂ ବେଆଇନ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ପାଇଁ ସେମାନଙ୍କ ନାମରେ ମିଥ୍ୟା ଅଭିଯୋଗ କରନ୍ତି। ପରେ ଟଙ୍କା ଦାବି କରନ୍ତି ଏବଂ ଦେୟ ଦେବା ପାଇଁ ଚାପ ପକାଇଥାନ୍ତି। ଡିଜିଟାଲ ଗିରଫ ଦୁର୍ନୀତିରେ, ଅପରାଧୀମାନେ ଆଇନ ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ ଅଧିକାରୀ, ଯେପରି କି ସିବିଆଇ ଏଜେଣ୍ଟ, ଆୟକର ଅଧିକାରୀ କିମ୍ବା ସୀମା ଶୁଳ୍କ ଏଜେଣ୍ଟ ଭାବରେ ଅଭିନୟ କରନ୍ତି ଏବଂ ଫୋନ କଲ୍ ମାଧ୍ୟମରେ ପୀଡିତଙ୍କ ସହ ଯୋଗାଯୋଗ ଆରମ୍ଭ କରନ୍ତି। ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ, ସେମାନେ ଅନୁରୋଧ କରନ୍ତି ଯେ ପୀଡ଼ିତମାନେ ହ୍ବାଟ୍ସଆପ୍ ଏବଂ ସ୍କାଇପ ପରି ପ୍ଲାଟଫର୍ମ ମାଧ୍ୟମରେ ଭିଡିଓ ଯୋଗାଯୋଗକୁ ବଦଳାନ୍ତୁ। ଏହାପରେ ଠକେଇକାରୀମାନେ ଆର୍ଥିକ ଅସଦାଚରଣ, ଟିକସ ଫାଙ୍କି କିମ୍ବା ଆଇନ ଉଲ୍ଲଂଘନ ଭଳି ବିଭିନ୍ନ କାରଣ ଦର୍ଶାଇ ପୀଡ଼ିତମାନଙ୍କୁ ଡିଜିଟାଲ ଗିରଫ ପରୱାନା ଦେଇ ଧମକ ଦିଅନ୍ତି। କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ, ଏହି ଠକମାନେ ପୀଡ଼ିତଙ୍କୁ ବିଶ୍ୱାସ ଦେବା ପାଇଁ ଏକ ପୋଲିସ ଷ୍ଟେଶନ ଭଳି ବ୍ୟବସ୍ଥା ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି ଓ ପ୍ରମାଣ କରିବାକୁ ଚାହାନ୍ତି ଯେ କଲ୍ଟି ବୈଧ। ‘ସେମାନଙ୍କ ନାମ ହଟାଇବା’, ‘ଅନୁସନ୍ଧାନରେ ସହାୟତା କରିବା’, କିମ୍ବା ‘ଫେରସ୍ତଯୋଗ୍ୟ ସିକ୍ୟୁରିଟି ଡିପୋଜିଟ/ ଏସ୍କ୍ରୋ ଆକାଉଣ୍ଟ’ ନାମରେ ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷଙ୍କୁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବ୍ୟାଙ୍କ ଆକାଉଣ୍ଟ କିମ୍ବା ଯ଼ୁପିଆଇ ଆଇଡିକୁ ବିପୁଳ ପରିମାଣର ଟଙ୍କା ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ କରାଯାଏ। ଥରେ ପୀଡ଼ିତମାନେ ଏହାକୁ ପାଳନ କରିବା ପରେ ଏବଂ ଦେୟ ପ୍ରଦାନ କରିବା ପରେ ସ୍କାମରମାନେ ଅଦୃଶ୍ୟ ହୋଇଯାଆନ୍ତି। ଜାତୀୟ ସାଇବର ଅପରାଧ ରିପୋର୍ଟିଂ ପୋର୍ଟାଲରୁ ଜଣାଯାଏ ୨୦୨୩ ମସିହାରେ ୧.୫ ନିୟୁତ ଅଭିଯୋଗ ଓ ଚଳିତ ବର୍ଷ ଜାନୁଆରୀ ୧ରୁ ଏପ୍ରିଲ ୩୦ ମଧ୍ୟରେ ୦.୭୪ ନିୟୁତ ଅଭିଯୋଗ ରେକର୍ଡ ହୋଇଛି। ଇଣ୍ଡିଆନ ଏକ୍ସପ୍ରେସ୍ ରିପୋର୍ଟ ଅନୁଯାୟୀ, ୨୦୨୨ମସିହାରେ ୦.୯୬ ନିୟ଼ୁତ ଅଭିଯୋଗ କରାଯାଇଥିଲା, ଯାହା ୨୦୨୧ ମସିହାରେ ରେକର୍ଡ ହୋଇଥିବା ୦.୪୫ ନିୟୁତରୁ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ବୃଦ୍ଧି ଦର୍ଶାଉଛି। ତା’ଛଡା ଗତ ମେ’ ମାସରେ ପ୍ରକାଶିତ ଭାରତୀୟ ସାଇବର ଅପରାଧ ସମନ୍ବୟ କେନ୍ଦ୍ରର ଏକ ରିପୋର୍ଟରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ ଡିଜିଟାଲ ଠକେଇ ଯୋଗୁ ୧୨୦.୩ କୋଟି ଟଙ୍କା, ଟ୍ରେଡିଂ ଠକେଇ କାରଣରୁ ୧୪୨୦.୪୮ କୋଟି ଟଙ୍କା, ନିବେଶ ଠକେଇ କାରଣରୁ ୨୨୨ .୫୮ କୋଟି ଟଙ୍କା ଏବଂ ରୋମାଣ୍ଟିକ ଠକେଇ କାରଣରୁ ୧୩.୧୩ କୋଟି ଟଙ୍କାର କ୍ଷତି ହୋଇଛି।
ବିଭିନ୍ନ ଏଜେନ୍ସିରୁ ଅନେକ ରିପୋର୍ଟ ଏବଂ ସଚେତନତା ଅଭିଯାନ ସତ୍ତ୍ୱେ, ‘ଡିଜିଟାଲ ଗିରଫ’ ଜାଲିଆତି ଏବଂ ଚାନ୍ଦାବାଜି ଯୋଜନା ଜାରି ରହିଛି। ଏଭଳି ଠକେଇର ଶିକାର ନ ହେବାର ସର୍ବୋତ୍ତମ ଉପାୟ ହେଉଛି ସତର୍କ ରହିବା ଏବଂ ଭୟ ବିଷୟରେ ବନ୍ଧୁ ଓ ସହକର୍ମୀଙ୍କ ସହ ଖୋଲାଖୋଲି ଆଲୋଚନା କରିବା। ସନ୍ଦେହ ହେଲେ ସୂଚନା ସୁରକ୍ଷା ଦଳମାନଙ୍କ ସହାୟତା ନେବା। କୌଣସି ବାର୍ତ୍ତାଳାପରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ବ୍ୟବହାରକାରୀମାନେ ସର୍ବଦା କଲ କରିଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ପରିଚୟ ଯାଞ୍ଚ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ। ସତର୍କ ରହିବା ପାଇଁ ଆଉ କିଛି ମୌଳିକ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇପାରେ ଯେପରିକି ଫେସ୍ବୁକ, ଇନଷ୍ଟାଗ୍ରାମ୍ କିମ୍ବା ଗୁଗୁଲରେ ପ୍ରାୟୋଜିତ ବିଜ୍ଞାପନ ଉପରେ ସନ୍ଦେହ କରିବା ଯାହା ହ୍ବାଟ୍ସଆପ୍ କିମ୍ବା ଟେଲିଗ୍ରାମ୍ରେ ବିନିଯୋଗ ଗୋଷ୍ଠୀକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରେ। ଲୋକମାନେ ମଧ୍ୟ ସମ୍ବେଦନଶୀଳ ଆର୍ଥିକ ସୂଚନା, ଯେପରି କି ବ୍ୟାଙ୍କ ବିବରଣୀ କିମ୍ବା ଲଗଇନ ପରିଚୟପତ୍ର ଅଜଣା ସଂସ୍ଥାକୁ ପ୍ରଦାନ କରିବା ଠାରୁ ଦୂରେଇ ରହିବା ଉଚିତ। ସେମାନେ ଅପରିଚିତ ଲିଙ୍କ୍ରେ କ୍ଲିକ୍ କରିବା କିମ୍ବା ଅନଧିକୃତ ଫାଇଲ ଡାଉନଲୋଡ କରିବାଠାରୁ ଦୂରେଇ ରହିବା ଶ୍ରେୟସ୍କର। ପ୍ରତିଷେଧକ ପଦକ୍ଷେପ ସ୍ବରୂପ, ସରକାର ନିକଟରେ ଟେଲିକମ ବିଭାଗ ଦ୍ୱାରା ସଞ୍ଚାର ସାଥୀ ପଦକ୍ଷେପ ଅଧୀନରେ ଚକ୍ଷୁ ପୋର୍ଟାଲ ଆରମ୍ଭ କରିଛନ୍ତି। ସାଇବର ଅପରାଧ, ଆର୍ଥିକ ଠକେଇ, ଛଦ୍ମନାମ କିମ୍ବା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅପବ୍ୟବହାର ପାଇଁ କଲ୍, ଏସ୍ଏମ୍ଏସ୍ କିମ୍ବା ହ୍ବାଟ୍ସଆପ୍ ମାଧ୍ୟମରେ ଟେଲିକମ ବ୍ୟବହାରକାରୀଙ୍କୁ ପ୍ରତାରଣା କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ସନ୍ଦିଗ୍ଧ ଜାଲିଆତି ଯୋଗାଯୋଗ ରିପୋର୍ଟ କରିବାକୁ ଚକ୍ଷୁ ନାଗରିକଙ୍କୁ ସକ୍ଷମ କରେ।
ଶୁଭନାରାୟଣ ଶତପଥୀ
ବିଜିପୁର, ବ୍ରହ୍ମଗିରି, ପୁରୀ
ମୋ: ୯୪୩୮୪୩୨୦୨୩
