‘ପୁଷମାସର ସକାଳ। ଖଳାରେ ଧାନ ଗଦାହେଇ ପଡ଼ିଥିଲା। ଘର ଆଗରେ ଧୁନି ଜଳୁଥିଲା। ଚାରିଆଡ଼େ କୁହୁଡ଼ି ଛାଇଯାଇଥିଲା। ଆକାଶରେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଦେଖା ଯାଉଥିଲେ। ତେବେ ଏମିତି ଲାଗୁଥିଲା ଯେମିତି ସକାଳର କୁହୁଡ଼ିକୁ ଭେଦକରି ପୃଥିବୀକୁ ଆସିବା ପାଇଁ ବାଳସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର କିରଣକୁ ବହୁ କଷ୍ଟ କରିବାକୁ ପଡୁଥିଲା। ଧୀରେ ଧୀରେ ପବନ ବହୁଥିଲା। ଦେହରେ ଥଣ୍ଡା ପବନ ବାଜି କଲିଜାକୁ ଥରେଇ ଦେଉଥିଲା।’
ଏମିତି ଅତ୍ୟନ୍ତ ସରଳ ତଥା ନିଷ୍କପଟ ଭାବରେ କାହାଣୀ ଆରମ୍ଭ କରୁଥିବା ଜଣେ ଭାରତୀୟ ସାହିତି୍ୟକ ହେଉଛନ୍ତି ରାମବୃକ୍ଷ ବେନିପୁରୀ। ଯେତେବେଳେ ଭାରତବର୍ଷରେ କାହାଣୀ ତଥା ଶୈଳୀକୁ ନେଇ ପରୀକ୍ଷା ନିରୀକ୍ଷା ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ନ ଥିଲା ଠିକ୍ ସେତିକିବେଳେ ହିଁ ଲେଖା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ରାମବୃକ୍ଷ। ଆଉ ନିଜର ସହଜ, ସରଳ, ଜୀବନ୍ତ ଶବ୍ଦ ସଂଯୋଜନା ପାଇଁ ସେ ପାଠକମାନଙ୍କ ହୃଦୟ ଜିତି ପାରିଥିଲେ।
ଜନ୍ମ ଓ ପ୍ରାଥମିକ ଜୀବନ: ବିହାରର ମୁଜାଫରପୁର ଜିଲାରେ ୧୯୦୨ ମସିହାରେ ଜନ୍ମ ହୋଇଥିଲେ ରାମବୃକ୍ଷ ବେନିପୁରୀ। ସେ ଥିଲେ ଜଣେ କୃଷକ ବାପାର ସନ୍ତାନ। ବାପାମା’ଙ୍କର ସ୍ନେହ ପାଇବାର ଭାଗ୍ୟ ତାଙ୍କର ନ ଥିଲା। କାରଣ ସେ ଅଳ୍ପ ବୟସର ହୋଇଥିବା ବେଳେ ବାପାମା’ଙ୍କ ଦେହାନ୍ତ ଘଟିଥିଲା। ଜଣେ ମାଉସୀ ତାଙ୍କୁ ଲାଳନପାଳନକରି ବଡ଼ କରିଥିଲେ। ପିଲାଟି ବେଳରୁ ମେଧାବୀ ଥିଲେ ରାମବୃକ୍ଷ। ତେବେ ଏହା ସେହି ସମୟର କଥା ଯେତେବେଳେ ସମଗ୍ର ଭାରତବର୍ଷରେ ସ୍ବରାଜ ଆନ୍ଦୋଳନର ପବନ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥିଲା। ଜାତିର ପିତା ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ ସେତିକିବେଳେ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନର ଡାକରା ଦେଲେ। ସେହି ଡାକରା ରାମବୃକ୍ଷଙ୍କୁ ଅତିମାତ୍ରାରେ ପ୍ରବାହିତ କରିଥିଲା। ଆଉ ସେ ପାଠପଢ଼ା ଛାଡ଼ି ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ସାମିଲ ହୋଇଗଲେ। ସେ ଖାଲି ଆନ୍ଦୋଳନରେ ସାମିଲ ହେଲେ ନାହିଁ, କିପରି ଅଧିକରୁ ଅଧିକ ଲୋକ ସ୍ବାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମରେ ଯୋଗଦେବେ ସେଥିଲାଗି ଅଣ୍ଟା ଭିଡ଼ି ଲାଗିପଡ଼ିଲେ। ଫଳରେ ତାଙ୍କୁ ବାରମ୍ବାର ଜେଲ ଯିବାକୁ ପଡ଼ିଲା। ସ୍ବାଧୀନତାପ୍ରାପ୍ତି ବେଳକୁ ସେ ପାଲଟିଯାଇଥିଲେ ଜଣେ ପୋଖତ ରାଜନେତା। ତେବେ ସେ ଯେ ପାଠପଢ଼ା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଛାଡ଼ି ଦେଇଥିଲେ ସେକଥା ନୁହେଁ, ମଝିରେ ମଝିରେ ଅଧ୍ୟୟନ ଜାରି ରଖିଥିଲେ। ଆଉ ହିନ୍ଦୀରେ ବିଶାରଦ ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ଶେଷ କରିଥିଲେ। ସ୍ବାଧୀନତା ପରେ ସେ ‘ସମାଜବାଦୀ ପାର୍ଟିରେ ଯୋଗଦେଲେ ଆଉ ବିଧାନସଭାକୁ ମଧ୍ୟ ନିର୍ବାଚିତ ହେଲେ।
‘ରାମଚରିତ ମାନସ’ରୁ ସାହିତ୍ୟ : ‘ରାମଚରିତ ମାନସ’ ଥିଲା ତାଙ୍କର ଅତି ପ୍ରିୟ ପୁସ୍ତକ। ତାହାକୁ ସେ ବାରମ୍ବାର ପାଠ କରୁଥିଲେ। ଆଉ ଚରମ ତୃପ୍ତି ହାସଲ କରୁଥିଲେ। ଏହି ‘ରାମଚରିତ ମାନସ’ ହିଁ ତାଙ୍କୁ ଜଣେ ସାହିତି୍ୟକ ହେବାର ପ୍ରେରଣା ଯୋଗାଇଥିଲା। ସାହିତ୍ୟ ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ସେବା ସଦୃଶ ଥିଲା। ସେ ରାଜନୀତି କରି ମଧ୍ୟ ରାଜନୀତିରୁ କୌଣସି ପ୍ରାପ୍ତି ଆଶା କରୁ ନ ଥିଲେ। ସେଥିଲାଗି ରାଜନୀତିରୁ ସମୟ କାଟଛାଣ୍ଟକରି ସାହିତ୍ୟ ସର୍ଜନାରେ ଲାଗି ପଡ଼ିଥିଲେ। ସେ ସ୍ବାଧୀନତା ପୂର୍ବର ଭାରତବର୍ଷକୁ ଦେଖିଥିଲେ। ଆଉ ସ୍ବାଧୀନତା ପରବର୍ତ୍ତୀ ଭାରତବର୍ଷକୁ ମଧ୍ୟ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବରେ ଦେଖିଲେ। ସ୍ବାଧୀନତା ପାଇବା ପରେ ଲୋକମାନଙ୍କର ମାନସିକତା କିଭଳି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଗଲା, ଦେଶର ସାମାଜିକତାରେ କିଭଳି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଲା ତାହାକୁ ନେଇ ଖୁବ୍ ବ୍ୟଥିତ ହୋଇଥିଲେ ରାମବୃକ୍ଷ। କହିବା ବାହୁଲ୍ୟ ସେହି ସବୁକୁ ସେ ତାଙ୍କ ସାହିତ୍ୟର କଞ୍ଚାମାଲ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରିଥିଲେ।
ସଫଳ ଗଦ୍ୟ ଲେଖକ : ରାମବୃକ୍ଷ ବେନିପୁରୀ ଜଣେ ବହୁମୁଖୀ ପ୍ରତିଭାର ଅଧିକାରୀ ଥିଲେ। ସେ ଗପ, ନାଟକ, ଉପନ୍ୟାସ, ରେଖାଚିତ୍ର, ସମାଲୋଚନା, ପ୍ରବନ୍ଧ, ଲଳିତ ନିବନ୍ଧ, ରମ୍ୟରଚନା ଲେଖି ଭାରତୀୟ ଭାଷା ସାହିତ୍ୟକୁ ବହୁଭାବରେ ସମୃଦ୍ଧ କରିଛନ୍ତି। ପନ୍ଦରବର୍ଷ ବୟସରେ ସେ ତାଙ୍କର ଲେଖାଲେଖି ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ। ମୁଖ୍ୟତଃ ଗଳ୍ପ ଲେଖୁଥିଲେ ରାମବୃକ୍ଷ। ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ଡାକରାରେ ଅନୁପ୍ରାଣିତ ହୋଇ ସ୍ବାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମରେ ଯୋଗଦେବା ପରେ ପତ୍ରପତ୍ରିକା ସମ୍ପାଦନ ଦାୟିତ୍ୱ ତାଙ୍କ ଉପରେ ପଡ଼ିଲା। ସ୍ବାଧୀନତା ପରେ ସେ ମଧ୍ୟ କିଛିକାଳ ପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ପତ୍ରପତ୍ରିକାର ସମ୍ପାଦନା ଦାୟିତ୍ୱ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ। ଆଉ ଏହି ପତ୍ରିକା ସମ୍ପାଦନା ହିଁ ତାଙ୍କର ଲେଖିବାର ଝୁଙ୍କ୍କୁ ବଢ଼େଇ ଦେଇଥିଲା। ସେ ଗଦ୍ୟ ରଚନା ପ୍ରତି ଆକୃଷ୍ଟ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ଗଦ୍ୟ ବିଭାଗର ସମସ୍ତ ରଚନାରେ ହାତ ଦେଇ ଜଣେ ସଫଳ ଗଦ୍ୟ ଲେଖକର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ହାସଲ କରିଥିଲେ।
ଅନ୍ୟ ଜଣେ ପ୍ରେମଚନ୍ଦ : ରାମବୃକ୍ଷଙ୍କୁ ହିନ୍ଦୀ ସାହିତ୍ୟରେ ଜଣେ ମୂର୍ଦ୍ଧନ୍ୟ ଲେଖକ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ। ତାଙ୍କର ଭାଷାଶୈଳୀ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସରଳ ଥିଲା। ସେ ଛୋଟ ଛୋଟ ବାକ୍ୟରେ ଲେଖୁଥିଲେ। ଯଥାସମ୍ଭବ ତାଙ୍କର ଲେଖାକୁ ସେ ଦୃଶ୍ୟ ସମ୍ବଳିତ କରିବାର ପ୍ରୟାସ କରୁଥିଲେ। ତାଙ୍କର ସାହିତ୍ୟ ସମ୍ଭାରକୁ ପ୍ରେମଚନ୍ଦଙ୍କ ସାହିତ୍ୟ ସମ୍ଭାର ସହ ତୁଳନା କରାଯାଇଥାଏ। ପ୍ରେମଚନ୍ଦଙ୍କ ଭଳି ସେ ମାଟିର ମଣିଷମାନଙ୍କ କଥା ଲେଖୁଥିଲେ। ସେମାନଙ୍କର ଦୁଃଖ, ଦୁର୍ଦ୍ଦଶା, ଦୟନୀୟତାର ଚିତ୍ରକୁ ଅତି ନିଖୁଣ ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରୁଥିଲେ। ଏସବୁ ବ୍ୟତୀତ, ରାମବୃକ୍ଷଙ୍କ ରଚନାରେ ଭରି ରହିଥିଲା କାରୁଣ୍ୟ। ସ୍ବାଧୀନତା ପରବର୍ତ୍ତୀ ଭାରତବର୍ଷର ବଦଳି ଯାଉଥିବା ଦୃଶ୍ୟକୁ ଦେଖି ସେ ନିଜ ଭିତରେ ଯେଉଁ ବ୍ୟଥା ତଥା ବେଦନା ଅନୁଭବ କରୁଥିଲେ ତାହାର ମାର୍ମିକ ଚିତ୍ରରୂପ ଦେଉଥିଲେ ନିଜର ଗଳ୍ପ, ଉପନ୍ୟାସ ତଥା ନାଟକରେ।