ଓଡ଼ିଶା ଭାରତର ଖଣିଜ ସମ୍ପଦରେ ଅଗ୍ରଣୀ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଅନ୍ୟତମ, ଯାହା ଲୌହ ଖଣିଜ, କୋଇଲା, ବକ୍ସାଇଟ୍, ମାଙ୍ଗାନିଜ୍, କ୍ରୋମାଇଟ, ଚୂନ ପଥର ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଖଣିଜ ପାଇଁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ। ଏହାର ଭୂଗର୍ଭୀୟ ସମ୍ପଦ ରାଜ୍ୟର ଅର୍ଥନୀତି ଓ ଶିଳ୍ପାୟନରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ନିର୍ବାହ କରେ।
ନିମ୍ନରେ ଖଣିଜ ସମ୍ପଦରେ ଭରା ଓଡ଼ିଶାର ୬ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଜିଲାର ଆଲୋଚନା କରାଯାଇଛି:
1. କେନ୍ଦୁଝର: କେନ୍ଦୁଝର ଲୌହ ଖଣିଜ (Iron Ore) ଓ ମାଙ୍ଗାନିଜ୍ ଖଣି ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରସିଦ୍ଧ। ଏହା ଭାରତର ଅନ୍ୟତମ ବୃହତ୍ ଲୌହ ଖଣିଜ ଉତ୍ପାଦନ କ୍ଷେତ୍ର। ଜିଲାର ବଡ଼ବିଲ, ଜୋଡ଼ା ଏବଂ ବାରବିଲ ଅଞ୍ଚଳରେ ବୃହତ୍ ପରିମାଣରେ ଲୌହ ଖଣିଜ ଖଣ୍ଡନ କରାଯାଏ। ଏହା ଦେଶର ଇସ୍ପାତ ଶିଳ୍ପ ପାଇଁ ମୁଖ୍ୟ ଉତ୍ସ ଯୋଗାଇଥାଏ।
ଅର୍ଥନୈତିକ ପ୍ରଭାବ: ଖଣି ଶିଳ୍ପ ଜିଲାରେ ହଜାର ହଜାର ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ ରୋଜଗାର ସୃଷ୍ଟି କରିଛି, କିନ୍ତୁ ପରିବେଶ ଓ ଜଙ୍ଗଲ ସଂରକ୍ଷଣ ଉପରେ ଏହାର ନକାରାତ୍ମକ ପ୍ରଭାବ ମଧ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ।
ଶିଳ୍ପ: ଟାଟା ଷ୍ଟିଲ୍ ଭଳି ବଡ଼ କମ୍ପାନୀମାନେ ଏହି ଅଞ୍ଚଳରେ ଖଣି କାର୍ଯ୍ୟ ପରିଚାଳନା କରନ୍ତି।
2.ଯାଜପୁର: ଜିଲା ଓଡ଼ିଶାର ଖଣିଜ ସମ୍ପଦରେ ସମୃଦ୍ଧ ଜିଲାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଅନ୍ୟତମ, ଯାହା ରାଜ୍ୟର ଅର୍ଥନୀତି ଓ ଶିଳ୍ପାୟନରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ନିର୍ବାହ କରେ। ଏହି ଜିଲାରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଖଣିଜ ସମ୍ପଦ ରହିଛି, ଯାହା ମଧ୍ୟରେ ଲୌହ ଖଣିଜ (Iron Ore), କ୍ରୋମାଇଟ୍ (Chromite), ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଖଣିଜ ପ୍ରମୁଖ। ସୁକିନ୍ଦା ଉପତ୍ୟକା କ୍ରୋମାଇଟ୍ ଖଣି ପାଇଁ ବିଶ୍ୱବିଖ୍ୟାତ। ଏହା ଭାରତର ମୋଟ କ୍ରୋମାଇଟ୍ ଉତ୍ପାଦନର ଏକ ବଡ଼ ଅଂଶ ଯୋଗାଇଥାଏ।
ଶିଳ୍ପ: ଟାଟା ଷ୍ଟିଲ୍ ଏବଂ ଓଡ଼ିଶା ମାଇନିଂ କର୍ପୋରେସନ (OMC) ଭଳି ସଂସ୍ଥାମାନେ ଏହି ଅଞ୍ଚଳରେ କ୍ରୋମାଇଟ୍ ଖନନ କରନ୍ତି। ଯାଜପୁରର ଖଣିଜ ସମ୍ପଦ କଳିଙ୍ଗନଗରକୁ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଇସ୍ପାତ ଶିଳ୍ପ କେନ୍ଦ୍ରରେ ପରିଣତ କରିଛି। ଟାଟା ଷ୍ଟିଲ୍, ଜିନ୍ଦାଲ ଷ୍ଟିଲ୍, ଏବଂ ନୀଲାଚଳ ଇସ୍ପାତ ଭଳି ବଡ଼ କମ୍ପାନୀମାନେ ଏହି ଅଞ୍ଚଳରେ କାରଖାନା ସ୍ଥାପନ କରିଛନ୍ତି।
3. ସୁନ୍ଦରଗଡ଼: ସୁନ୍ଦରଗଡ଼ ଲୌହ ଖଣିଜ, କୋଇଲା, ଚୂନ ପଥର ଏବଂ ମାଙ୍ଗାନିଜ୍ ପାଇଁ ଜଣାଶୁଣା। ଏହାର କୋଇଲା ଖଣି ଶକ୍ତି ଶିଳ୍ପ ପାଇଁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ। ରାଉରକେଲା ଓ ବଣାଇ ଅଞ୍ଚଳରେ ଖଣିଜ ସମ୍ପଦର ବ୍ୟାପକ ଖନନ ହୁଏ। ରାଉରକେଲା ଷ୍ଟିଲ୍ ପ୍ଲାଣ୍ଟ (RSP) ଏହି ଜିଲ୍ଲାର ଖଣିଜ ସମ୍ପଦ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ।
ଅର୍ଥନୈତିକ ପ୍ରଭାବ: ଖଣି ଓ ଇସ୍ପାତ ଶିଳ୍ପ ସୁନ୍ଦରଗଡ଼କୁ ଓଡ଼ିଶାର ଅର୍ଥନୈତିକ କେନ୍ଦ୍ରବିନ୍ଦୁରେ ପରିଣତ କରିଛି। ଏହା ଅଞ୍ଚଳରେ ନଗରୀକରଣ ଓ ଶିଳ୍ପାୟନକୁ ମଧ୍ୟ ତ୍ୱରାନ୍ୱିତ କରିଛି।
4. ଅନୁଗୁଳ: ଅନୁଗୁଳ କୋଇଲା ଖଣି ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ। ଏହା ମହାନଦୀ କୋଲଫିଲ୍ଡସ୍ର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଅଂଶ। ତାଳଚେର ଅଞ୍ଚଳରେ ବୃହତ୍ ପରିମାଣରେ କୋଇଲା ଖଣ୍ଡନ ହୁଏ, ଯାହା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉତ୍ପାଦନ ଓ ଶିଳ୍ପ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ।
ଅର୍ଥନୈତିକ ପ୍ରଭାବ: କୋଇଲା ଖଣି ଜିଲ୍ଲାରେ ରୋଜଗାର ସୃଷ୍ଟି କରିଛି ଏବଂ ଅନୁଗୁଳକୁ ଶକ୍ତି ଶିଳ୍ପର ଏକ କେନ୍ଦ୍ରବିନ୍ଦୁରେ ପରିଣତ କରିଛି। ଏନ୍ଟିପିସି ଭଳି ବଡ଼ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉତ୍ପାଦନ ସଂସ୍ଥା ଏହି ଅଞ୍ଚଳରେ ସ୍ଥାପନ ହୋଇଛି।
5. ଝାରସୁଗୁଡ଼ା: ଝାରସୁଗୁଡ଼ା କୋଇଲା ଓ ବକ୍ସାଇଟ୍ ଖଣି ପାଇଁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ। ବକ୍ସାଇଟ୍ ଅଲୁମିନିୟମ ଉତ୍ପାଦନରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ। ଇବ ଉପତ୍ୟକା ଅଞ୍ଚଳରେ କୋଇଲା ଖଣି ଏବଂ ବକ୍ସାଇଟ୍ ଖଣ୍ଡନ ହୁଏ। ଏହା ଅଲୁମିନିୟମ ଶିଳ୍ପ ଓ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ।
ଅର୍ଥନୈତିକ ପ୍ରଭାବ: ଝାରସୁଗୁଡ଼ା ଓଡ଼ିଶାର ଏକ ଶିଳ୍ପ ହବ୍ ଭାବେ ବିକଶିତ ହୋଇଛି, ଯେଉଁଠାରେ ବେଦାନ୍ତ ଭଳି କମ୍ପାନୀମାନେ ଅଲୁମିନିୟମ ଉତ୍ପାଦନ କରନ୍ତି।
6. ମୟୂରଭଞ୍ଜ: ମୟୂରଭଞ୍ଜ ଲୌହ ଖଣିଜ, ମାଙ୍ଗାନିଜ୍ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଖଣିଜ ପାଇଁ ଜଣାଶୁଣା। ବାଙ୍ଗିରିପୋଷି ଓ ଗୋରୁମହିଷାଣୀ ଅଞ୍ଚଳରେ ଲୌହ ଖଣିଜ ଖଣ୍ଡନ ହୁଏ, ଯାହା ଇସ୍ପାତ ଶିଳ୍ପ ପାଇଁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ।
ଅର୍ଥନୈତିକ ପ୍ରଭାବ: ଖଣି ଶିଳ୍ପ ଜିଲାରେ ରୋଜଗାର ସୃଷ୍ଟି କରିଛି, କିନ୍ତୁ ଏହା ଅଞ୍ଚଳରେ ଶିଳ୍ପାୟନରେ ଅନ୍ୟ ଜିଲ୍ଲାଙ୍କ ତୁଳନାରେ କମ୍ ପ୍ରଭାବ ପକାଇଛି।
ଏହି ୬ ଜିଲା—କେନ୍ଦୁଝର,ଯାଜପୁର, ସୁନ୍ଦରଗଡ଼, ଅନୁଗୁଳ, ଝାରସୁଗୁଡ଼ା ଏବଂ ମୟୂରଭଞ୍ଜ—ଓଡ଼ିଶାର ଖଣିଜ ଉତ୍ପାଦନରେ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ନିର୍ବାହ କରନ୍ତି। ଏହି ଜିଲାଗୁଡ଼ିକର ଖଣିଜ ସମ୍ପଦ ରାଜ୍ୟ ତଥା ଦେଶର ଇସ୍ପାତ, ଶକ୍ତି ଏବଂ ଅଲୁମିନିୟମ ଶିଳ୍ପକୁ ଶକ୍ତି ଯୋଗାଇଥାଏ। ତେବେ, ଅତ୍ୟଧିକ ଖଣି କାର୍ଯ୍ୟ ଯୋଗୁଁ ପରିବେଶ ଦୂଷଣ, ଜଙ୍ଗଲ ନଷ୍ଟ ହେବା ଏବଂ ସ୍ଥାନୀୟ ଜନଜାତି ସମୁଦାୟ ଉପରେ ପ୍ରଭାବ ଭଳି ସମସ୍ୟା ମଧ୍ୟ ଦେଖାଦେଇଛି। ସୁସ୍ଥିର ଖଣି ଅଭ୍ୟାସ ଏବଂ ପରିବେଶ ସଂରକ୍ଷଣ ମାଧ୍ୟମରେ ଏହି ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ।
