ସମ୍ବର, ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତର ବହୁ ଲୋକପ୍ରିୟ ଖାଦ୍ୟ। ସେ ଇଡ୍ଲି ହେଉକି ଦୋସା ଅବା ବରା କି ସାଦା ଭାତ ସବୁର ସ୍ବାଦ ବଢ଼ିଯାଏ ସମ୍ବର ସହ ଖାଇଲେ। ତେବେ ଜାଣନ୍ତି କି ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତର ଏହି ଲୋକପ୍ରିୟ ଖାଦ୍ୟର ଉତ୍ପତ୍ତି କିନ୍ତୁ ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତରେ ହୋଇ ନ ଥିଲା ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଆଉ ସବୁଠୁ ବଡ଼ କଥା ହେଉଛି ଏହି ଖାଦ୍ୟର ସମ୍ପର୍କ ଛତ୍ରପତି ଶାମ୍ଭାଜୀ ମହାରାଜଙ୍କ ସହ ରହିଛି। ତେବେ କେମିତି ଜାଣନ୍ତୁ ସେ ସମ୍ପର୍କରେ…
ସମ୍ବର ପ୍ରଥମେ କେଉଁଠି ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥିଲା ତା’ର ଇତିହାସ ସ୍ପଷ୍ଟ ନୁହେଁ। ହେଲେ କିଛି ତଥ୍ୟ କହେ ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତର ଏହି ଲୋକପ୍ରିୟ ଖାଦ୍ୟର ଉତ୍ପତ୍ତି ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତରେ ନୁହେଁ। ବରଂ ସମ୍ବର ସର୍ବପ୍ରଥମେ ତିଆରି ହୋଇଥିଲା ଥାଞ୍ଜାଭୁର, ମରାଠା ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ସମୟରେ। ଆଉ ଥାଞ୍ଜାଭୁରର ଶାସକ ସାହୁଜୀ ପ୍ରଥମଙ୍କ ରାଜକୀୟ ରୋଷେଇଶାଳରେ ହୋଇଥିଲା।
କାହାଣୀ ଏହିପରି ଯେ, ଛତ୍ରପତି ଶାମ୍ଭାଜୀ ମହାରାଜ ଯେକି ଛତ୍ରପତି ଶିବାଜୀଙ୍କ ଜ୍ୟେଷ୍ଠପୁତ୍ର ଥରେ ଥାଞ୍ଜାଭୁର ଯାଇଥାନ୍ତି। ତାଙ୍କୁ ଏକ ଭିନ୍ନ ଓ ସ୍ବାଦିଷ୍ଠ ବ୍ୟଞ୍ଜନ ପରଷିବା ଲାଗି ରାଜ ରୋଷେୟା ଅବା ସାହୁଜୀ ୧ମ ନିଜେ ଏହି ନୂଆ ଡିଶ୍କୁ କରିଥାଇପାରନ୍ତି ବୋଲି କୁହାଯାଏ। ଏମିତି ବି କୁହାଯାଏ ସାହୁଜୀ ପ୍ରଥମ ନିଜେ ଜଣେ ଭଲ ରୋଷେୟା ଥିଲେ। ସେଦିନ ସେ ଆମ୍ତି ଡାଲ୍ ତିଆରି କରୁଥିଲେ, ଯାହାକୁ ସେ କୋକମରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରନ୍ତି। ହେଲେ ସେଦିନ ସେ କୋକମ ପାଇ ନ ଥିଲେ, ତେନ୍ତୁଳି ପାଇଲେ। ତେଣୁ ସେ ସେହି ତେନ୍ତୁଳିରେ ହିଁ ଆମ୍ତି ଡାଲ ପ୍ରସ୍ତୁତ କଲେ। ସେଥିରେ ପୁଣି କିଛି ପନିପରିବା ବି ପକାଇଲେ। ଆଉ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଇଗଲା ପରେ ସେହି ନୂଆ ବ୍ୟଞ୍ଜନକୁ ସେ ଶାମ୍ଭାଜୀ ମହାରାଜଙ୍କୁ ପରଷିଥିଲେ। ଶାମ୍ଭାଜୀଙ୍କୁ ସେହି ବ୍ୟଞ୍ଜନଟି ବହୁତ ଭଲ ଲାଗିଥିଲା। ତେଣୁ ସାହୁଜୀ ପ୍ରଥମ ଏହି ନୂଆ ଖାଦ୍ୟର ନାମ ଶାମ୍ଭାଜୀଙ୍କ ନାମାନୁସାରେ ‘ସମ୍ବର’ ରଖିଥିଲେ ବୋଲି କୁହାଯାଏ।
ଆଉ କେହି କେହି କୁହନ୍ତି, ଶାମ୍ଭାଜୀଙ୍କ ମୁଖ୍ୟ ରୋଷେୟା ଦିନକ ପାଇଁ ଛୁଟିରେ ଥିବାରୁ ଶାମ୍ଭାଜୀ ନିଜେ ହିଁ ମୁଗ ଡାଲି ବଦଳରେ ହରଡ ଡାଲି ଓ କୋକମ ସ୍ଥାନରେ ତେନ୍ତୁଳି ଓ କିଛି ପରିବା ପକାଇ ଏହି ବ୍ୟଞ୍ଜନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲେ। ଯାହାକୁ ଖାଇବା ପରେ ସମସ୍ତେ ବହୁତ ପସନ୍ଦ କରିଥିଲେ। ତେଣୁ ଏହି ବ୍ୟଞ୍ଜନର ନାମ ତାଙ୍କ ନାମାନୁସାରେ କରାଯାଇଥିଲା।
ସୌରିଶ ଭଟ୍ଟାଚାର୍ଯ୍ୟ ‘ଦ ବ୍ଲୁମ୍ସବରି ହ୍ୟାଣ୍ଡବୁକ୍ ଅଫ୍ ଇଣ୍ଡିଆନ କୁଜିନ’ ପୁସ୍ତକରେ ଲେଖିଛନ୍ତି ଯେ, ସାହୁଜୀ ପ୍ରଥମଙ୍କ ପିତା ଇକୋଜୀ ପ୍ରଥମ ଓ ଛତ୍ରପତି ଶିବାଜୀ ମହାରାଜ ଦୁହେଁ ସାବତ ଭାଇ ଥିଲେ। ତେଣୁ ଦୁଇ ପରିବାର ଭିତରେ ସମ୍ପର୍କ ସେତେଟା ଭଲ ନ ଥିଲା। ଏହି ସମ୍ପର୍କ ସୁଧାରିବା ତଥା ଦୁଇ ପରିବାର ଭିତରେ ସୁସମ୍ପର୍କ ଫେରାଇଆଣିବା ଲାଗି ସାହୁଜୀ ପ୍ରଥମ ଏହି ନୂଆ ସୁସ୍ବାଦୁ ବ୍ୟଞ୍ଜନର ନାମ ଶାମ୍ଭାଜୀଙ୍କ ନାମାନୁସାରେ କରିଥାଇ ପାରନ୍ତି।