ପ୍ରାୟତଃ ଆପଣ ମନ୍ଦିରର ଉପରିଭାଗ ବା ଛାତ ଗୋଲାକାର ବୋଲି ଦେଖିଥିବେ। କେବଳ ମନ୍ଦିର ନୁହେଁ ମସଜିଦର ମଧ୍ୟ ଉପରିଭାଗ ଗୋଲାକାର। କିନ୍ତୁ ସବୁ ଧାର୍ମିକ ସ୍ଥଳଗୁଡ଼ିକର ଛାତ ଗମ୍ବୁଜ ବା ଗୋଲାକାର ଆକୃତିର କାହିଁକି? ଅନେକ ଲୋକ ଜାଣି ନ ଥିବେ। ଅଧିକାଂଶ ଲୋକ ଏହାକୁ ଧର୍ମ ସହିତ ଯୋଡ଼ନ୍ତି, ଯାହା ଗୋଟିଏ ପ୍ରକାରେ ଠିକ। ତଥାପି, ଏହା ପଛରେ ବିଜ୍ଞାନ ମଧ୍ୟ ଅଛି। ଆପଣ କେବେ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଏହା ବିଷୟରେ ଚିନ୍ତା କରିଛନ୍ତି କି? ପୁରାତନ କାଳରୁ ମନ୍ଦିର ଏବଂ ମସଜିଦର ଛାତ ସବୁବେଳେ ଗମ୍ବୁଜ ଆକୃତିର କାହିଁକି କରାଯାଉଥିଲା? ଏହା ପଛରେ ତିନୋଟି କାରଣ ଅଛି: ଧର୍ମ, ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ବାସ୍ତୁ ଶାସ୍ତ୍ର।
ଯେତେବେଳେ ଆମେ ସମସ୍ତେ ମନ୍ଦିରକୁ ଯାଉ, ଆମ ମନକୁ ଶାନ୍ତି ମିଳେ ଏବଂ ଆମେ ସେଠାରେ ବସିବାକୁ ଇଚ୍ଛା କରୁ। ମନ୍ଦିର ଭିତରେ ଯେତେ ଘଣ୍ଟି ବାଜୁ କିମ୍ବା ଯେତେ ଶବ୍ଦ ହେଉ, ଏହି ଶବ୍ଦରେ ମଧ୍ୟ ଏକ ଶାନ୍ତି ଅଛି। ଏହା ପଛରେ ବିଜ୍ଞାନ ଅଛି। ପ୍ରକୃତରେ, ଯେତେବେଳେ ମନ୍ଦିରରେ ଘଣ୍ଟି ବାଜେ କିମ୍ବା କୌଣସି ମନ୍ତ୍ର ଜପ କରାଯାଏ, ଗମ୍ବୁଜ ଆକୃତିର ଛାତ ଯୋଗୁଁ, ଶବ୍ଦ ମନ୍ଦିର ଚାରିପାଖରେ ବ୍ୟାପିଯାଏ। ଯାହା ଏକ ପ୍ରକାର କମ୍ପନ ସୃଷ୍ଟି କରେ, ଏହାଯୋଗୁଁ ସେଠାରେ ଉପସ୍ଥିତ ଲୋକମାନେ ଶାନ୍ତି ଅନୁଭବ କରନ୍ତି। ଗୋଟିଏ ପ୍ରକାରେ କହିବାକୁ ଗଲେ ପୂର୍ବରୁ ଗମ୍ବୁଜ ଛାତ ଭକ୍ତମାନଙ୍କୁ ଧ୍ୟାନ ଏବଂ ପୂଜା ସହିତ ଯୋଡ଼ିବା ପାଇଁ ଡିଜାଇନ କରାଯାଇଥିଲା। ଏପରି ବିଜ୍ଞାନ ତତ୍ତ୍ୱ ସକାରାତ୍ମକ ଶକ୍ତି ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ। ମନ୍ଦିରରେ ସକାରାତ୍ମକ ଶକ୍ତି ବାସ କରେ। ଛାତ ଉପରେ ଥିବା ଗମ୍ବୁଜ ଆକୃତି ଏହାକୁ ଚାରିଆଡ଼େ ବିସ୍ତାର କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ।
କୌଣସି ମନ୍ଦିର କିମ୍ବା ମସଜିଦକୁ ଗଲେ ଆପଣ ଦେଖିବାକୁ ପାଇବେ ଯେ ସେଠାରେ ତାପମାତ୍ରା ସନ୍ତୁଳିତ ଥିବ। ବାହାରର ତାପମାତ୍ରା ଯେତେ ଗରମ କିମ୍ବା ଥଣ୍ଡା ହେଉନା କାହିଁକି, ମନ୍ଦିର ଭିତରକୁ ପ୍ରବେଶ କରିବା ମାତ୍ରେ ତାପମାତ୍ରା ସୱାଭାବିକ ହୋଇଯାଏ। ଗମ୍ବୁଜ ଛାତ ପଛରେ ମଧ୍ୟ ଏକ ବିଜ୍ଞାନ ଅଛି। ପ୍ରକୃତରେ, ଗମ୍ବୁଜ ଛାତ ମନ୍ଦିର ଭିତରେ ବାୟୁ ପ୍ରବାହକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ, ଯାହା ଯୋଗୁଁ ଭିତରର ତାପମାତ୍ରା ସନ୍ତୁଳିତ ରହିଥାଏ। ଏହି କାରଣରୁ, ଗ୍ରୀଷ୍ମ ଋତୁରେ ମନ୍ଦିର ଥଣ୍ଡା ରହିଥାଏ, ଯେତେବେଳେ ଥଣ୍ଡା ହୁଏ, ମନ୍ଦିର ଭିତରର ତାପମାତ୍ରା ସୱାଭାବିକ ହୋଇଯାଏ।