ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ,୧୧।୩: ତିବ୍ଦତୀୟ ବୌଦ୍ଧ ନେତା ଦଲାଇ ଲାମାଙ୍କ ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ ବିଷୟରେ ଦୀର୍ଘଦିନରୁ ଆଲୋଚନା ହୋଇଆସୁଛି। ଏବେ ଦଲାଇ ଲାମା ରାଜି ହୋଇଛନ୍ତି ଯେ ତାଙ୍କର ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ ବଛାଯିବା ଉଚିତ। ଏଯାବତ ତିବ୍ଦତରେ ଜନ୍ମିତ ଶିଶୁକୁ ଖୋଜି ଦଲାଇ ଲାମାଙ୍କ ନିଯୁକ୍ତି କରାଯାଉଥିଲା, କିନ୍ତୁ ଏଥର ମାମଲାଟି ଜଟିଳ ହୋଇପଡ଼ିଛି।
ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶ ଦଲାଇ ଲାମା ସୂଚିତ କରିଛନ୍ତି ଯେ ତାଙ୍କର ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ ଚାଇନା ବାହାରେ ଏକ ସ୍ବାଧୀନ ଦେଶରେ ବାଛିବେ। ଜୁଲାଇ ମାସରେ ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ଘୋଷଣା କରାଯାଇପାରେ। ତେବେ ତିବ୍ଦତୀୟ ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମରେ ଦଲାଇ ଲାମା ସବୁଠାରୁ ସମ୍ମାନିତ ଏବଂ ସ୍ବୀକୃତ ଧାର୍ମିକ ନେତା।
ଦଲାଇ ଲାମାଙ୍କୁ କିପରି ବଛା ଯାଇଥାଏ?
ତିବ୍ବତୀୟ ପରମ୍ପରା ଅନୁଯାୟୀ, ଜଣେ ବରିଷ୍ଠ ବୌଦ୍ଧ ସନ୍ନ୍ୟାସୀଙ୍କ ଆତ୍ମା ତାଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ଏକ ଶିଶୁ ଶରୀରରେ ପୁନର୍ଜନ୍ମ ପାଏ। ବର୍ତ୍ତମାନର ୧୪ତମ ଦଲାଇ ଲାମା, ତେନଜିନ ଗ୍ୟାଟସୋ, ମାତ୍ର ଦୁଇ ବର୍ଷ ବୟସରେ ତାଙ୍କ ପୂର୍ବପୁରୁଷଙ୍କ ପୁନର୍ଜନ୍ମ ଭାବରେ ମୁକୁଟ ପିନ୍ଧାଯାଇଥିଲା।
ତିବ୍ବତୀୟ ବୌଦ୍ଧ ପରମ୍ପରା ଅନୁଯାୟୀ, ଯେତେବେଳେ ଦଲାଇ ଲାମା ତାଙ୍କ ଶରୀର ତ୍ୟାଗ କରନ୍ତି, ତାଙ୍କର ନୂତନ ଅବତାର ଖୋଜାଯାଏ। ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମଗୁରୁମାନେ ବିଶେଷ ରୀତିନୀତି ମାଧ୍ୟମରେ ଜାଣିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରନ୍ତି ଯେ କେଉଁ ପିଲା ପୂର୍ବ ଦଲାଇ ଲାମାଙ୍କୁ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଦଲାଇ ଲାମା ଭାବରେ ପୁନର୍ଜନ୍ମ ଦେଇଛି। ସାଧାରଣତଃ ଏହି ଖୋଜା କେବଳ ତିବ୍ଦତରେ ହୋଇଥାଏ, କିନ୍ତୁ ବର୍ତ୍ତମାନର ପରିସ୍ଥିତିକୁ ଦେଖିଲେ, ଏଥର କଥାଟି ଭିନ୍ନ ମନେ ହେଉଛି।
ଚାଇନା ଅନେକ ଥର ସୂଚାଇ ଦେଇଛି ଯେ ସେ ନିଜେ ଦଲାଇ ଲାମାଙ୍କ ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ ନିଯୁକ୍ତ କରିପାରେ। ବେଜିଂ ଦାବି କରୁଛି ଯେ ଦଲାଇ ଲାମାଙ୍କ ନିଯୁକ୍ତି ଏହାର ଅଧିକାର କ୍ଷେତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଆସେ ଏବଂ ନୂତନ ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ ବାଛିବାରେ ଏହା ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିବ। କିନ୍ତୁ ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶ ଦଲାଇ ଲାମା ସ୍ପଷ୍ଟ କରିଛନ୍ତି ଯେ ଚୀନର ଏହି ଅଧିକାର ରହିବ ନାହିଁ ଏବଂ ନୂତନ ଦଲାଇ ଲାମା ଏକ ସୱାଧୀନ ଦେଶରେ ନିର୍ବାଚିତ ହେବେ। ଏହା ଚାଇନା ଏବଂ ତିବ୍ଦତ ମଧ୍ୟରେ ବିବାଦର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ପ୍ରସଙ୍ଗ।
ପ୍ରକୃତରେ, ୧୯୫୦ ମସିହାରେ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ଚାଇନା ତିବ୍ଦତକୁ ଅଧିକାର କରିଥିଲା। ଐତିହାସିକ ପ୍ରମାଣ ବିପରୀତ ଚୀନ ଦାବି କରିଥିଲା ଯେ ତିବ୍ଦତ ସର୍ବଦା ଚାଇନା ଅଧୀନରେ ଥିଲା। ୧୯୫୯ ମସିହାରେ ଚାଇନାର ପ୍ରବଳ ଚାପ ମଧ୍ୟରେ, ଦଲାଇ ଲାମା ଚାଇନା ଛାଡି ଭାରତ ପଳାଇ ଆସିଥିଲେ। ସେବେଠାରୁ ସେ ହିମାଚଳ ପ୍ରଦେଶର ଧର୍ମଶାଳାରେ ରହୁଛନ୍ତି।
ତିବ୍ଦତୀୟ ଶରଣାର୍ଥୀଙ୍କ ପାଇଁ ଭାରତ ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ କେନ୍ଦ୍ର ହୋଇଆସିଛି। ଏପରି ଅନୁମାନ କରାଯାଉଛି ଯେ ନୂତନ ଦଲାଇ ଲାମା ଭାରତରେ ଜନ୍ମିତ ଜଣେ ତିବ୍ବତୀୟ ବୌଦ୍ଧ ପୁଅ ହୋଇପାରନ୍ତି। ଯଦି ଏହା ହୁଏ, ତେବେ ଏହା ତିବ୍ଦତ ସ୍ବାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ ପାଇଁ ଏକ ବଡ଼ ବାର୍ତ୍ତା ହେବ ଏବଂ ଚାଇନାର ପ୍ରଭାବକୁ ଦୁର୍ବଳ କରିବ। ୧୪ତମ ଦଲାଇ ଲାମାଙ୍କ ଅନୁସାରେ, ତାଙ୍କ ଉତ୍ତରାଧିକାରୀଙ୍କ ବିଷୟରେ ଜୁଲାଇ ମାସରେ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଘୋଷଣା କରାଯାଇପାରେ। ତଥାପି, ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଚାଇନାର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କ’ଣ ହେଉଛି ତାହା ଆଗାମୀ ଦିନରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଯିବ।