ଥରେ କଲେଜରୁ ଫେରି ଘରେ ବିଶ୍ରାମ ନେଉଥାଏ। ଏହି ସମୟରେ ପତ୍ନୀ ଲୋପାମୁଦ୍ରା ଫେସ୍ବୁକରେ ରିଲ୍ସ ଦେଖୁ ଦେଖୁ ହଠାତ ବିସ୍ମିତ ହୋଇପଡ଼ିଲେ ଓ ତାଙ୍କ ଚକ୍ଷୁ ଡୋଳା ବିସ୍ତାରିତ ହୋଇଗଲା। ସେ ଉତ୍ସାହିତ ହୋଇ ପଚାରିଲେ, ”ତୁମେ ଏ ଖବର ଦେଖିଲଣି? ଖବର କହୁଛି ଯେ ଏକ ଏଲିଏନ ସ୍ପେସଶିପ ଆମ ସୌରମଣ୍ଡଳରେ ପ୍ରବେଶ କରିଛି! ସେମାନେ ଏହାକୁ ‘୩ଇ/ଆଟଲାସ’ କହୁଛନ୍ତି। ଏହା ପ୍ରକୃତରେ କ’ଣ?“
ମୁଁ ନ ହସି ରହିପାରିଲି ନାହିଁ। ଏହା ଏକ ଏଲିଏନ ସ୍ପେସଶିପ ନୁହେଁ, ମୁଁ ଉତ୍ତର ଦେଲି। ‘କିନ୍ତୁ ହଁ – ଆମ ସୌରମଣ୍ଡଳରେ ପ୍ରକୃତରେ କିଛି ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟଜନକ ବସ୍ତୁ ପ୍ରବେଶ କରିଛି। ଏହା ଏ ସୌରଜଗତର ନୁହେଁ, ସେଥିପାଇଁ ତାହା ବୈଜ୍ଞାନିକମାନଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରିବା ସହିତ ଏହା ସମସ୍ତଙ୍କ ଚର୍ଚ୍ଚାର କେନ୍ଦ୍ରବିନ୍ଦୁ ପାଲଟିଛି ବୋଲି ସେ ବିସ୍ମିତ ହୋଇ ପଚାରିଲେ। ତେବେ ଏହା ସାମାଜିକ ଗଣମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରଚାର ହେଉଥିବା, ଆମ ଉପରେ ଗୁପ୍ତଚର କରିବା ପାଇଁ ଆସିଥିବା ଏଲିଏନ ସ୍ପେସଶିପ ନୁହେଁ?’
ମୁଁ ସାମାନ୍ୟ ହସିକି କହିଲି, ‘ନାଁ’, ତୁମେ ଯେପରି ଭାବୁଛ ସେପରି ଏଲିଏନ ମହାକାଶ ଯାନ ନୁହେଁ। କିନ୍ତୁ ଏହା ଅନ୍ୟ ଏକ ତାରାମଣ୍ଡଳର ପରିଦର୍ଶକ – ଜଣେ ଅନ୍ତଃନକ୍ଷତ୍ରୀୟ ଯାତ୍ରୀ। ଏହାକୁ ଏକ ମହାଜାଗତିକ ବାର୍ତ୍ତାବାହକ ଭାବରେ ଭାବିବା ଯିଏ ଆମେ କେବେ ଦେଖିନଥିବା ଦୁନିଆରୁ ଅଜଣା ବାର୍ତ୍ତା ଆଣିଛି।’ ଏହାଶୁଣି ଲୋପା ଉତ୍କଣ୍ଠାପୂର୍ଣ୍ଣ ନୟନରେ ମୋ ଆଡ଼କୁ ଅନାଇଲେ। ତାଙ୍କ ଉତ୍କଣ୍ଠା ଦେଖି, ଆମ ସମୟର ସବୁଠାରୁ ରୋମାଞ୍ଚକର ଆବିଷ୍କାର ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ବିଷୟରେ ମୋର ବ୍ୟାଖ୍ୟା ଆରମ୍ଭ କଲି। ୩ଇ/ଆଟଲାସ ଏକ ରହସ୍ୟମୟ ବସ୍ତୁ, ଯାହାର ଆଗମନ ଜ୍ୟୋତିର୍ବିଜ୍ଞାନୀ, ବୈଜ୍ଞାନିକ ଏବଂ ସାଧାରଣ ଜନତା ସମସ୍ତଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରିଛି।
ଚିଲିରେ ଆଟଲାସ ସର୍ଭେ ଦୂରବୀକ୍ଷଣ ଯନ୍ତ୍ର ଦ୍ୱାରା ଚଳିତ ବର୍ଷ ଜୁଲାଇ ୧ରେ ଆବିଷ୍କୃତ ‘୩ଇ/ଆଟଲାସ’ ହେଉଛି ଆମର ସୌରମଣ୍ଡଳ ଦେଇ ଗତି କରୁଥିବା ତୃତୀୟ ଆନ୍ତଃନାକ୍ଷତ୍ରିକ ବସ୍ତୁ। ଏହାର ଏପରି ନାମକରଣ ହେବାର ଯଥାର୍ଥତା ହେଲା ‘୩ଆଇ’ ର ଅର୍ଥ ‘ତୃତୀୟ ଆନ୍ତଃନାକ୍ଷତ୍ରିକ,’ (3rd interstellar) ଏବଂ ‘ଆଟଲାସ’ ହେଉଛି ଏହାକୁ ଖୋଜିଥିବା ଟେଲିସ୍କୋପର ନାମ।
ଆମେ ଆକାଶରେ ଦେଖୁଥିବା ଅଧିକାଂଶ ବସ୍ତୁ – ଗ୍ରହ, ଧୂମକେତୁ, ଗ୍ରହାଣୁ , ଆମ ସୌରଜଗତ ପରିବାରର ଅଂଶ। ଏମାନେ କୋଟି କୋଟି ବର୍ଷ ଧରି ବିଶ୍ୱସ୍ତ ଭାବରେ ଆମର ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କୁ ପରିକ୍ରମା କରୁଛନ୍ତି। କିନ୍ତୁ ୩ଇ/ଆଟଲାସ ଏମାନଙ୍କଠାରୁ ଭିନ୍ନ। ଏହା ସୂର୍ଯ୍ୟ ଚାରିପାଖରେ ପରିକ୍ରମା କରେ ନାହିଁ। ଏହା ଏକ ହାଇପରବୋଲିକ୍ ପଥ ଅନୁସରଣ କରି ଭ୍ରମଣ କରୁଛି। ତା’ର ଭ୍ରମଣ ପଥରେ ଆମ ସୌରଜଗତ ପଡ଼ିବାରୁ କିଛି ସମୟ ପାଇଁ ଏକ ଅଜଣା ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ପରିଦର୍ଶକ ଭାବରେ ଆମ ସୌରଜଗତକୁ ବୁଲି ଆସିଛି। ତା’ର ଭ୍ରମଣ ସାରି ପୁଣି ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ଅନନ୍ତ ଅନ୍ଧକାରକୁ ଫେରିଯିବ। ଏହାର ଆଗମନ ହେଉଛି ଏକ ବୋତଲରେ ଲୁକ୍କାୟିତ, ଦୂର ଦୂରାନ୍ତରର ଅନ୍ୟ ଗ୍ରହ ପ୍ରଣାଳୀ ବିଷୟରେ ସୂଚନା ବହନ କରିଥିବା ଏକ ବାର୍ତ୍ତା ପରି, ଯାହା ମହାଜାଗତିକ ସମୁଦ୍ର ଦେଇ ଭାସି ଯାଉଛି।
ଏଠାରେ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠେ ଯେ ଏହା ଅନ୍ୟ ମହାଜାଗତିକ ବସ୍ତୁମାନଙ୍କଠାରୁ କିପରି ସ୍ବତନ୍ତ୍ର, ଯେଉଁଥିପାଇଁ ଏହା ବୈଜ୍ଞାନିକମାନଙ୍କ ମନରେ ଏତେ ଉତ୍କଣ୍ଠା ସୃଷ୍ଟି କରିଛି। ୩ଇ/ଆଟଲାସ ଅବିଶ୍ୱସନୀୟ ଭାବରେ ଦ୍ରୁତ ଗତିରେ ଗତି କରୁଛି, ଏତେ ଦ୍ରୁତ ଯେ ସୂର୍ଯ୍ୟର ଗୁରୁତ୍ୱାକର୍ଷଣ ମଧ୍ୟ ଏହାକୁ ଧରିି ରଖିପାରିବ ନାହିଁ। ଏହା ପାଖକୁ ଆସିବା ସହିତ ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣ ଏହାର ପୃଷ୍ଠକୁ ଉଷ୍ଣ କରିଥାଏ, ଯାହା ଫଳରେ ବରଫ ଏବଂ ଧୂଳି ବାଷ୍ପୀଭୂତ ହୋଇ ଏକ ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ ଆଭା ମଣ୍ଡଳ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ ଯାହାକୁ ‘କୋମା’ କୁହାଯାଏ। ଯେତେବେଳେ ଚଳିତ ବର୍ଷ ଜୁଲାଇରେ ପ୍ରଥମେ ଏହା ଦେଖାଦେଇଥିଲା, ସେତେବେଳେ ଏହାର କୋମାର ରଙ୍ଗ ରକ୍ତିମ ଲାଲ ଥିଲା। ଏହାର ବାହ୍ୟ ପୃଷ୍ଠରେ ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣର ପ୍ରତିଫଳନ ଯୋଗୁ ସମ୍ଭବତଃ ଏହି ରଙ୍ଗ ଦେଖାଯାଉଥିଲା। ସେପ୍ଟେମ୍ବର ମାସ ବେଳକୁ ଲାଲ ରଙ୍ଗ ବଦଳରେ ଏହାର ପୃଷ୍ଠରୁ ସବୁଜ ରଶ୍ମୀ ନିର୍ଗତ ହେଲା। ବୈଜ୍ଞାନିକ ମାନଙ୍କ ମତରେ ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ବର୍ଷ ଧରି ଏହା ପୃଷ୍ଠରେ ଗଚ୍ଛିତ ଥିବା ଜୈବିକ ଅଣୁ ସୂର୍ଯ୍ୟ ରଶ୍ମୀ ସଂସ୍ପର୍ଷରେ ଆସିବା ଯୋଗୁ ବିଘଟନ ଘଟି ସୃଷ୍ଟି କରୁଥିବା ସାୟାନାଇଡ ଓ ଦୁଇ ପରମାଣୁ ବିଶିଷ୍ଟ ଅଙ୍ଗାରକ ଅଣୁ ଏହି ସବୁଜ ରଙ୍ଗ ଉତ୍ପନ୍ନ କରୁଛନ୍ତି। ଜେମ୍ସ ୱେବ ଦୂରବୀକ୍ଷଣ ଯନ୍ତ୍ର (JWST) ବ୍ୟବହାର କରି, ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ କିଛି ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟଜନକ ଜିନିଷ ପାଇଥିଲେ। ଏହାର କୋମା ଅସାଧାରଣ ଭାବରେ କାର୍ବନ ଡାଇଅକ୍ସାଇଡରେ ସମୃଦ୍ଧ ଏବଂ ସାଧାରଣ ଧୂମକେତୁ ତୁଳନାରେ ଏଥିରେ କମ ପାଣି ଅଛି। ଏହି ପାର୍ଥକ୍ୟ ସୂଚାଇ ଦିଏ ଯେ ଏହା ଏକ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ସୌରମଣ୍ଡଳରେ ହୁଏତ ଆମ ଠାରୁ ବିପରୀତ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଅନ୍ୟ ଏକ ତାରା ଚାରିପାଖରେ ଗଠିତ ହୋଇଅଛି।
କଥା ଏତିକିରେ ସରିନାହିଁ, ଯେତେ ଯେତେ ସେ ପାଖକୁ ଆସୁଛି, ସେତେ ବିସ୍ମୟକର ତଥ୍ୟ ସାମ୍ନାକୁ ଆସୁଛି। ତେଣୁ ତା’ର କାହାଣୀ ଆହୁରି ରୋମାଞ୍ଚକର ଓ ଅନିଶ୍ଚିତ ହେଇଯାଉଛି। ଏହି କ୍ରମରେ ଏପରି ଏକ ଆବିଷ୍କାର ଆସିଲା ଯାହା ବୈଜ୍ଞାନିକ ଜଗତକୁ ଚହଳ ପକାଇଲା। ସାମ୍ପ୍ରତିକ ଜେମ୍ସ ୱେବ ଦୂରବୀକ୍ଷଣ ଯନ୍ତ୍ର ତଥ୍ୟ ସୂଚାଇଲା ଯେ ୩ଇ/ଆଟଲାସ ଆଲୋକର ବେଗ ଅପେକ୍ଷା ଦ୍ରୁତ ଗତିରେ ଗତି କରୁଥିବା ପରି ମନେ ହେଉଛି!
ଏକଥା ଶୁଣି ଲୋପାଙ୍କ ପାଟିରୁ ତତକ୍ଷଣାତ୍ ବାହାରି ଆସିଲା ‘ଅସମ୍ଭବ!’ ସେ ମୋତେ କହିଲେ, ଆଇନଷ୍ଟାଇନଙ୍କ ଆପେକ୍ଷିକ ତତ୍ତ୍ୱକୁ କ’ଣ ଭୁଲିଗଲ? ଏହି ତତ୍ତ୍ୱ ଅନୁସାରେ କୌଣସି ବସ୍ତୁ ଆଲୋକ ଅପେକ୍ଷା ଦ୍ରୁତଗତିରେ ଯାଇପାରିବ ନାହିଁ?
ମୁଁ କହିଲି, ହଁ, ସେଥିପାଇଁ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ସତର୍କ ଅଛନ୍ତି। ଏହି ଅବିଶ୍ୱସନୀୟ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ଅର୍ଥ ନୁହେଁ ଯେ ୩ଇ/ଆଟଲାସ ପ୍ରକୃତରେ ମହାଜାଗତିକ ଗତି ସୀମା ଭଙ୍ଗ କରୁଛି। ଏହା ଦ୍ରୁତ ଗତିରେ ଗତିଶୀଳ ଧୂଳି ଏବଂ ଗ୍ୟାସ ସହିତ ଆଲୋକର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଯୋଗୁ ଦୃଷ୍ଟି ଭ୍ରମ ସୃଷ୍ଟି ପାଇଁ ହୋଇପାରେ କିମ୍ବା ଦୂରବୀକ୍ଷଣ ଯନ୍ତ୍ରର ସେନ୍ସରଗୁଡ଼ିକ ଗଣନାରେ କୌଣସି ତ୍ରୁଟି ଯୋଗୁ ମଧ୍ୟ ହୋଇପାରେ। ତଥାପି ଏହି ଆବିଷ୍କାର ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନର ଆମର ବୁଝାମଣାକୁ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ କରିଛି ଏବଂ ଅତିଶୟ କଠିନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ପଦାର୍ଥର ଆଚରଣ ବିଷୟରେ ଅନେକ ନୂତନ ପ୍ରଶ୍ନ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି। କୌଣସି ଅଦୃଶ୍ୟ ଶକ୍ତି ଏହାର ଗତିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରୁଛି କି? ଆମେ ଜାଣିଥିବା ଭୌତିକ ବିଜ୍ଞାନର ନିୟମ ବାହାରେ ବି ଆହୁରି ଅନେକ କିଛି ଅଛି ଯାହାକୁ ଏହା ପ୍ରକାଶ କରିଛି, ଯାହା ଆମେ ଏବେ ଯାଏ ଜାଣି ନାହେଁ! (କ୍ରମଶଃ..)
ଦେବାଶିଷ ମହାନ୍ତି
-ବରିଷ୍ଠ ପ୍ରାଧ୍ୟାପକ ସ୍ନାତକୋତ୍ତର ରସାୟନ ବିଜ୍ଞାନ ବିଭାଗ, ବି.ଜେ.ବି. ସ୍ବୟଂଶାସିତ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ, ଭୁବନେଶ୍ୱର
ମୋ : ୯୮୬୧୩୯୧୧୯୦