ଡ଼ୂଆଦିଲ୍ଲୀ,୬।୫: ପହଲଗାମରେ ଆତଙ୍କବାଦୀ ଆକ୍ରମଣ ପରେ ଭାରତ ଏବଂ ପାକିସ୍ତାନ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ତେଜନା ଲାଗି ରହିଛି। ଏହି ସମୟରେ, ରୁଷିଆ ଭାରତକୁ ଏକ R-37M କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ପ୍ରଦାନ କରିଛି। ଏହି କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଆକାଶରେ ଶତ୍ରୁମାନଙ୍କୁ ଧ୍ୱଂସ କରେ। ଯଦି ଭାରତ ଏବଂ ରୁଷିଆ ମଧ୍ୟରେ ଏହି ଚୁକ୍ତି ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ହୁଏ, ତେବେ ଏହି ପଦକ୍ଷେପ ଭାରତର ବାୟୁ ପ୍ରତିରକ୍ଷା କ୍ଷମତାକୁ ବହୁ ପରିମାଣରେ ମଜବୁତ କରିପାରିବ।
ରୁଷିଆ ଭାରତକୁ ଏହାର ଉନ୍ନତ R-37M ହାଇପରସୋନିକ ଲମ୍ବା ଦୂରଗାମୀ ବାୟୁ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ପ୍ରଦାନ କରିଛି। ସୂତ୍ର ଅନୁସାରେ ଏହି କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ରକୁ ଭାରତୀୟ ବାୟୁସେନାର Su-30MKI ଲଢ଼ୁଆ ବିମାନରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଇପାରିବ। ଭାରତ ଏବଂ ରୁଷ ମଧ୍ୟରେ ଏହି ଚୁକ୍ତି ପାକିସ୍ତାନ ଏବଂ ଚୀନର ବାୟୁ ଶକ୍ତିକୁ ବହୁ ପଛରେ ପକାଇବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିପାରିବ।
R-37M, ଯାହାକୁ NATO କୋଡନେମ AA-13 Axehead ଦ୍ୱାରା ମଧ୍ୟ ଜଣାଶୁଣା। ଏହା ବିଶ୍ୱର ଦ୍ରୁତତମ ଏବଂ ଦୀର୍ଘତମ ଦୂରଗାମୀ ବାୟୁ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ। ଏହାର ଗତି ଛଅ ଗୁଣ। ଏହା ପ୍ରାୟ 300 ରୁ 400 କିଲୋମିଟର ଦୂରଗାମୀ ଶତ୍ରୁ ବିମାନକୁ ଟାର୍ଗେଟ କରିପାରିବ। ଏହାକୁ ରୁଷିଆନ ଭିମ୍ପେଲ ଡିଜାଇନ ବ୍ୟୁରୋ ଦ୍ୱାରା ବିକଶିତ କରାଯାଇଛି।
ଏହି କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ମୁଖ୍ୟତଃ ଶତ୍ରୁ ପକ୍ଷର AWACS (ଏୟାରବର୍ନ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ସତର୍କତା ପ୍ରଣାଳୀ), ଟ୍ୟାଙ୍କର୍ ବିମାନ ଏବଂ ଯୁଦ୍ଧ ବିମାନକୁ ଗୁଳି କରି ଖସାଇ ଦେବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ। ଏହାର ଦୀର୍ଘ ଦୂରତା ଭାରତୀୟ ବାୟୁସେନାକୁ ସୀମା ମଧ୍ୟରେ ରହି ମଧ୍ୟ ଶତ୍ରୁ ପକ୍ଷର ବିମାନକୁ ଟାର୍ଗେଟ କରିବାର କ୍ଷମତା ପ୍ରଦାନ କରେ, ପାଇଲଟଙ୍କ ସୁରକ୍ଷା ଏବଂ ଗୁଳିଚାଳନା ଶକ୍ତି ଉଭୟକୁ ବୃଦ୍ଧି କରେ।
ଅପରେଶନ ସିନ୍ଦୂରର ସଫଳତା ପରେ, ଭାରତ ବିଶେଷ ଭାବରେ ଏପରି କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେଉଛି ଯାହା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ରେଖା ପାର ନକରି ପାକିସ୍ତାନ ଭଳି ଶତ୍ରୁ ଆତଙ୍କବାଦୀ ଘାଟିକୁ ଟାର୍ଗେଟ କରିପାରିବ। ଯଦିଓ ଭାରତ ପାଖରେ ବ୍ରହ୍ମୋସ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ରର ଶକ୍ତି ମଧ୍ୟ ଅଛି, କିନ୍ତୁ ଏହି କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ କ୍ଷମତାକୁ ବିଚାର କରି ଭାରତ ଏହା ଉପରେ ବିଚାର କରୁଛି।
ଶତ୍ରୁ ପାକିସ୍ତାନ ପାଖରେ AMRAAM (AIM-120C) କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ସହିତ ସଜ୍ଜିତ F-16 ବିମାନ ଅଛି। ଏହା ଏକ ଦୀର୍ଘ ଦୂରଗାମୀ ବାୟୁରୁ ଆକାଶ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର। ଏବେ ଯଦି R-37M କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ରକୁ Su-30MKI ପରି ମୁଖ୍ୟ ଯୁଦ୍ଧ ବିମାନରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଏ, ତେବେ ଏହା ଭାରତୀୟ ବାୟୁସେନାର ଶତ୍ରୁ ବିମାନକୁ ଟାର୍ଗେଟ କରି ହତ୍ୟା କରିପାରିବ।
ଏହି କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ବୈଷୟିକ ଭାବରେ ବହୁତ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର। ଏହି କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ରର ପରିସର 300 ରୁ 400 କିଲୋମିଟର, ଯାହା ଦୂରରୁ ଶତ୍ରୁକୁ ଧ୍ୱଂସ କରିପାରିବ। ଏହାର ଓଜନ 510 କିଲୋଗ୍ରାମ, ଏହା ସହିତ ଏଥିରେ 60 କିଲୋଗ୍ରାମ ଉଚ୍ଚ-ବିସ୍ଫୋରକ ଫ୍ରାଗମେଣ୍ଟେସନ ୱାରହେଡ ଅଛି। R-37M ର ହାଇପରସୋନିକ ଗତି ପ୍ରାୟ 7,400 କିଲୋମିଟର ପ୍ରତି ଘଣ୍ଟା, ଯାହା ଯୋଗୁଁ ଏହି କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ବହୁତ କମ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ଶତ୍ରୁକୁ ଟାର୍ଗେଟ କରିପାରିବ।
ଏହାର ମାର୍ଗଦର୍ଶନ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ନାଭିଗେସନ, ମିଡ କୋର୍ସ ଅପଡେଟ ଏବଂ ସକ୍ରିୟ ରାଡାର ହୋମିଂ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ। ଏହି କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ରର ’ଫାୟାର ଆଣ୍ଡ ଫର୍ଗେଟ’ କ୍ଷମତା ଏହାକୁ ଲଞ୍ଚ କରିବା ପରେ ସୱୟଂଚାଳିତ ଭାବରେ ଟାର୍ଗେଟକୁ ଟ୍ରାକ କରେ, ଯାହା ପାଇଲଟ ପାଇଁ ଅନ୍ୟ ବିପଦ ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେବା ସହଜ କରିଥାଏ।
‘ମେକ ଇନ ଇଣ୍ଡିଆ’ ପଦକ୍ଷେପ ଅଧୀନରେ ଏହି କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଭାରତରେ ତିଆରି କରିବାକୁ ରୁଷ ମଧ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଇଛି। ଯଦି ଏହି ଯୋଜନା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୁଏ, ତେବେ ଏହା ଭାରତର ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ନୀତିକୁ ନୂତନ ଉଚ୍ଚତାକୁ ନେଇପାରିବ। ଏହା ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଉଛି ଯେ ହିନ୍ଦୁସ୍ତାନ ଏରୋନଟିକ୍ସ ଲିମିଟେଡ (HAL) ଏହି କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ର୍ନିମାଣରେ ନିଜର ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିବ।
ତଥାପି, R-37M କୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବ୍ୟବହାର କରିବା ପାଇଁ, Su-30MKI ବିମାନର ରାଡାର ଏବଂ ଅଗ୍ନି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ପ୍ରଣାଳୀକୁ ଅପଗ୍ରେଡ କରିବାକୁ ପଡିବ। ପୂର୍ବରୁ ଥିବା ବାର୍ସ ରାଡାର ଏତେ ଦୂରରେ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଚିହ୍ନଟ କରିପାରିବ ନାହିଁ, ତେଣୁ ଏହାକୁ ଉନ୍ନତ କରିବାକୁ ପଡିବ।
R-37M କୁ ରୁଷ-ୟୁକ୍ରେନ ଯୁଦ୍ଧରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଛି ଏବଂ Su-35S, Su-30SM2 ଏବଂ MiG-31BM ଭଳି ବିମାନରୁ ଏହାକୁ ଉତକ୍ଷେପଣ କରାଯାଇଛି। 2024 ରେ, ସୂଚନା ପ୍ରକାଶ ପାଇଲା ଯେ ଏହି କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର 213 କିଲୋମିଟର ଦୂରରୁ ଏକ ୟୁକ୍ରେନୀୟ MiG-29 କୁ ଖସାଇ ଦେଇଛି।
ଯଦି ଭାରତ R-37M କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ପାଏ, ତେବେ ଏହା ବାୟୁସେନାର ଆକ୍ରମଣ କ୍ଷମତା ଏବଂ ରଣନୈତିକ ଧାରକୁ ନୂତନ ଉଚ୍ଚତାକୁ ନେଇପାରିବ। ଏହି କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ପାକିସ୍ତାନର F-16 କିମ୍ବା ଚୀନର J-10C ପରି ବିମାନ ସହିତ ଯୁଦ୍ଧରେ ଭାରତକୁ ଆଗରେ ରଖିବାରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିପାରିବ। ରୁଷ ସହିତ ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବିତ ଚୁକ୍ତି ଭାରତ-ରୁଷ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ସମ୍ପର୍କକୁ ଆହୁରି ମଜବୁତ କରିପାରିବ, ଏବଂ ‘ମେକ ଇନ ଇଣ୍ଡିଆ’ ଅଭିଯାନକୁ ଏକ ନୂତନ ପରିମାଣ ମଧ୍ୟ ଦେଇପାରିବ।