ସାମ୍ପ୍ରତିକ ସମୟରେ ବଦଳି ଯାଇଛି ବୈଜ୍ଞାନିକ ଗବେଷଣାର ଗତିପଥ। ପାରମ୍ପରିକ ଗବେଷଣା ସହିତ ଯୋଡ଼ି ହୋଇଯାଇଛି ଜୈବ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା, ନାନୋବିଜ୍ଞାନ, ପରିବେଶ ବିଜ୍ଞାନ, ଆଣବିକ ବିଜ୍ଞାନ, କମ୍ପ୍ୟୁଟର ପ୍ରୟୋଗ, କୃତ୍ରିମ ବୁଦ୍ଧିମତ୍ତା, ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଦି ଅନେକ ବିଷୟ। ବିଭିନ୍ନ ବିଷୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ବୟ ଘଟାଇ ଜଟିଳ ଗବେଷଣାମାନ କରାଯାଉଛି। ବହୁବିଧ ଗବେଷଣାର ଫଳାଫଳ ଯୋଗୁ ବିକାଶ ଲାଭ କରୁଛି ନୂତନ ସାମଗ୍ରୀ ଏବଂ ସ୍ଥିରୀକୃତ ହେଉଛି ନବ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟପଦ୍ଧତି। ଏଥିସହିତ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଗବେଷଣାକୁ ସ୍ବୀକୃତି ଦେଉଛି ଉଚ୍ଚକୋଟୀର ନିବନ୍ଧ, ବୈଜ୍ଞାନିକ ତଥ୍ୟ ସମ୍ବଳିତ ପୁସ୍ତକ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପ୍ରକାଶନ। ଗବେଷଣାରୁ ଉଦ୍ଭବ ଜ୍ଞାନକୌଶଳକୁ ସୁରକ୍ଷିତ କରିବା ପାଇଁ ଏହାର ଉଦ୍ଭାବକମାନଙ୍କୁ ପ୍ୟାଟେଣ୍ଟ୍ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଉଛି।
ସାମ୍ପ୍ରତିକ ସମୟରେ ଭାରତରେ କରାଯାଉଥିବା ବୈଜ୍ଞାନିକ ଗବେଷଣା ବେଶ୍ ଅଗ୍ରଗତି ହାସଲ କରିପାରିଛି। ବୈଜ୍ଞାନିକମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା କରାଯାଇଥିବା ଗବେଷଣା ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ପ୍ରକାଶନର ସଂଖ୍ୟାରେ ଯଥେଷ୍ଟ ବୃଦ୍ଧି ଘଟିବା ଏହାର ପ୍ରମାଣ । ବିଗତ ୨୦୧୦-୨୦ ଦଶନ୍ଧି ମଧ୍ୟରେ ଭାରତୀୟ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା କରାଯାଇଥିବା ଗବେଷଣା ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ପ୍ରକାଶନର ସଂଖ୍ୟା ଶତକଡ଼ା ୯.୪ ଭାଗ ହାରରେ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି। ଏହି ସମୟ ଅବଧି ମଧ୍ୟରେ ବିଶ୍ୱରେ ଗବେଷଣା ସମ୍ପର୍କିତ ପ୍ରକାଶନର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାର ମାତ୍ର ୪.୩ ପ୍ରତିଶତ ମଧ୍ୟରେ ସୀମିତ ରହିଛି। ୨୦୧୦ ମସିହାରେ ଭାରତର ବୈଜ୍ଞାନିକମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ୬୦,୫୫୫ ସଂଖ୍ୟକ ଗବେଷଣା ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ପ୍ରକାଶନ ରହିଥିବାବେଳେ ୨୦୨୦ ବେଳକୁ ଏହା ଅଢେଇ ଗୁଣ ବୃଦ୍ଧି ପାଇ ୧,୪୯,୨୧୩ରେ ପହଞ୍ଚତ୍ ପାରିଥିଲା।
ଗବେଷଣା ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଗୋଟିଏ ପ୍ରକାଶନର ମାନ ଏହାର ଉଦ୍ଧୃତ (Citation) ସଂଖ୍ୟା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ। ଅର୍ଥାତ୍ ଗୋଟିଏ ଗବେଷଣା ନିବନ୍ଧର ତଥ୍ୟକୁ ଯେତେ ଅଧିକ ଗବେଷକ ସେମାନଙ୍କ ନିବନ୍ଧ ବା ପୁସ୍ତକ ପ୍ରକାଶନରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଥିବେ ଅଥବା ଏହାର ତଥ୍ୟକୁ ନିଜ ପ୍ରକାଶନବେଳେ ବ୍ୟବହାର କରିଥିବେ, ଏହାର ମାନ ସେତେ ଉନ୍ନତ ବୋଲି ବୁଝିବାକୁ ହେବ। ତେବେ ଦେଖାଯାଏ ଯେ ଭାରତୀୟ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରକାଶିତ ନିବନ୍ଧମାନଙ୍କୁ ବିଶେଷ ଭାବେ ଉଦ୍ଧୃତ କରାଯାଇ ନ ଥାଏ। ନେଚର ପତ୍ରିକାରେ ପ୍ରକାଶିତ ସୂଚନା ଅନୁସାରେ ୨୦୨୦ ମସିହାରେ ଭାରତରୁ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିବା ଗବେଷଣା ନିବନ୍ଧ ମଧ୍ୟରୁ ଶତକଡ଼ା ୩୦ ଭାଗକୁ କୌଣସି ବୈଜ୍ଞାନିକ ଉଦ୍ଧୃତ କରିନାହାନ୍ତି। ଏଥିରୁ ଜଣାପଡ଼େ ଯେ ଭାରତୀୟ ବୈଜ୍ଞାନିକଙ୍କ ଗବେଷଣା ଆଧାରିତ ପ୍ରକାଶନ ସଂଖ୍ୟା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଅଧିକ ହୋଇପାରେ, ମାତ୍ର ଏହା ବିଜ୍ଞାନ ଜଗତରେ ସେତେଟା ପ୍ରଭାବ ବିସ୍ତାର କରିପାରୁ ନାହିଁ। ଅବଶ୍ୟ କେତେକ ଭାରତୀୟ ବୈଜ୍ଞାନିକଙ୍କର ଉକତ୍ର୍ଷ ଗବେଷଣା ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଆଦୃତି ଲାଭ କରିପାରିଛି। କିନ୍ତୁ ଏହି ସଂଖ୍ୟା ଯଥେଷ୍ଟ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି।
ଆମ ଗବେଷଣା ପ୍ରକାଶନର ମାନ ହ୍ରାସପାଇବା ପଛରେ ବହୁବିଧ କାରଣ ରହିଛି। ସାଧାରଣତଃ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ବା ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନର ଅଧ୍ୟାପକ ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ଗବେଷଣା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନର ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଅନେକ ସଂଖ୍ୟାରେ ଗବେଷଣା ନିବନ୍ଧ ରଚନା କରିଥାନ୍ତି। ସେମାନଙ୍କ ନିଯୁକ୍ତି ଓ ପଦୋନ୍ନତି ପାଇଁ ଗବେଷଣା ନିବନ୍ଧର ସଂଖ୍ୟା ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ। ଏଥିଯୋଗୁ ଅଧିକ ସଂଖ୍ୟାରେ ଗବେଷଣା ନିବନ୍ଧ ପ୍ରକାଶ ପାଇଁ ସେମାନେ ଚାପଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇଥାନ୍ତି। ଗବେଷଣାର ଗୁଣବତ୍ତା ଏବଂ ପତ୍ରିକାର ମାନ କଥା ବିଚାରକୁ ନ ନେଇ ଅଧିକ ସଂଖ୍ୟାରେ ନିବନ୍ଧ ପ୍ରକାଶ ପାଇଁ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଚାଲିଥାଏ। ଫଳରେ ଅନେକ ବୈଜ୍ଞାନିକଙ୍କ ଆଲେଖ୍ୟ ସ୍ଥାନୀୟ ପତ୍ରିକାରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୁଏ, ଯାହାକି ଦେଶବିଦେଶର ଗବେଷକମାନଙ୍କ ନଜରକୁ ଆସି ନ ଥାଏ। ଏହାଛଡ଼ା ଆମ ଦେଶରେ ଉନ୍ନତ ମାନର ବୈଜ୍ଞାନିକ ଗବେଷଣା ପାଇଁ ଭିତ୍ତିଭୂମିର ଅଭାବ ରହିଛି। ଉଚ୍ଚ ମାନର ଗବେଷଣାଗାର ଏବଂ ଜଟିଳ ଯନ୍ତ୍ରପାତି ଉପଲବ୍ଧ ନ ହେବା କାରଣରୁ ଅତ୍ୟାଧୁନିକ ବିଷୟବସ୍ତୁ ଉପରେ ଗବେଷଣା କରିବା ସମ୍ଭବ ହୋଇ ନ ଥାଏ। ଏଥିପାଇଁ ଅର୍ଥର ଅଭାବ ଅନ୍ୟତମ କାରଣ ବୋଲି କେହି କେହି କହିଥାନ୍ତି।
ଆମ ଦେଶର ଗବେଷଣା ସମ୍ପର୍କିତ ଆଲେଖ୍ୟମାନ ବହୁଳ ଭାବେ ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥାଏ। କିନ୍ତୁ ଇଂରାଜୀ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କର ମାତୃଭାଷା ନୁହେଁ। ଫଳରେ ଭାଷାଗତ ସମସ୍ୟା ଯୋଗୁ କେତେକ ବୈଜ୍ଞାନିକ ନିଜ ମତକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରିପାରି ନ ଥାନ୍ତି। ଫଳରେ ସେମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା କରାଯାଇଥିବା ଗବେଷଣାର ଫଳାଫଳ ବୃହତ୍ତର ବୈଜ୍ଞାନିକ ସମାଜରେ ଉପଯୁକ୍ତ ଭାବେ ଉପସ୍ଥାପିତ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ। ଏକ ଅନୁଧ୍ୟାନରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ ମାତୃଭାଷା ଇଂରାଜୀ ହୋଇ ନ ଥିବା ବେଳେ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଗବେଷଣା ପାଇଁ ଉପଯୋଗ କରୁଥିବା ସମୟର ଶତକଡ଼ା ପ୍ରାୟ ୨୦-୩୦ ଭାଗ ସମୟ ପାଣ୍ଡୁଲିପି ପ୍ରସ୍ତୁତି, ନିର୍ଭୁଲ ବ୍ୟାକରଣ ଚୟନ ଏବଂ ଭାଷା ସଂଶୋଧନ ପାଇଁ ବିନିଯୋଗ କରିଥାନ୍ତି। ଏହାଛଡ଼ା ଭାରତରେ ଅନେକ ନିମ୍ନମାନର ଗବେଷଣା ପତ୍ରିକା ପ୍ରକାଶିତ ହେଉଛି। ଗବେଷଣାରୁ ଉପଲବ୍ଧ ତଥ୍ୟ ଏବଂ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଥିବା ନିବନ୍ଧର ଯଥାଯଥା ସମୀକ୍ଷା ନ କରି ଏହିସବୁ ପତ୍ରିକା ସେ ସବୁକୁ ପ୍ରକାଶ କରିଥାନ୍ତି। କୌଣସି ସ୍ପଷ୍ଟୀକରଣ ବା ସଂଶୋଧନର ଆବଶ୍ୟକତା ନ ଥାଇ ଖୁବ୍ କମ୍ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ଲେଖା ପ୍ରକାଶ ପାଉଥିବାରୁ ଅନେକ ଗବେଷକ ପ୍ରଲୋଭିତ ହୋଇ ଏସବୁ ପତ୍ରିକାକୁ ନିବନ୍ଧମାନ ପଠାଇଥାନ୍ତି। କିନ୍ତୁ ଏହିସବୁ ପତ୍ରିକାରେ ପ୍ରକାଶିତ ତଥ୍ୟମାନ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟି ଆଢୁଆଳରେ ରହିଯାଇଥାଏ।
କେତେକ ସମୟରେ ବହୁଳ ଭାବେ ପ୍ରଚଳିତ ତତ୍ତ୍ୱ, ପୂର୍ବରୁ ପ୍ରମାଣ ହୋଇସାରିଥିବା ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଅଥବା ପୂର୍ବରୁ ବିକଶିତ ସାମଗ୍ରୀ ଉପରେ ପୁନଃଗବେଷଣା କରାଯାଇଥାଏ। ଏହି ଗବେଷଣାର ଫଳାଫଳରେ କଣସି ନୂତନତ୍ୱ ନ ଥାଏ। ତେଣୁ ଏହି ଗବେଷଣାରୁ ନିଷ୍କର୍ଷ ତଥ୍ୟକୁ ନିବନ୍ଧ ଆକାରରେ ପ୍ରକାଶ କରାଗଲେ ଏଥିପ୍ରତି ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଆକୃଷ୍ଟ ହୋଇ ନ ଥାନ୍ତି। ତେଣୁ ଏହି ତଥ୍ୟର ଉଦ୍ଧୃତ ପାଇଁ କେହି ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରନ୍ତି ନାହିଁ।
ଗବେଷଣାର ଫଳାଫଳ ଉପରେ ବୈଜ୍ଞାନିକଙ୍କ ଅଧିକାରକୁ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖିବା ପାଇଁ ପ୍ୟାଟେଣ୍ଟ୍୍ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥାଏ। ବିଗତ କେତେ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଭାରତରେ ପ୍ୟାଟେଣ୍ଟ୍ ଆବେଦନର ସଂଖ୍ୟା ଯଥେଷ୍ଟ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବା ଶୁଭ ଲକ୍ଷଣ । ଭାରତରେ ୨୦୨୩ରେ ୯୦,୩୦୦ ପ୍ୟାଟେଣ୍ଟ୍ ଆବେଦନ କରାଯାଇଛି। ଅର୍ଥାତ୍ ପ୍ୟାଟେଣ୍ଟ୍ ପାଇବା ପାଇଁ ପ୍ରତି ୬ ମିନିଟ୍ରେ ଗୋଟିଏ ଦରଖାସ୍ତ ଦାଖଲ ହୋଇଛି। ଭାରତରେ ଗବେଷଣାର ଅଗ୍ରଗତି ନେଇ ଏହି ପରିସଂଖ୍ୟାନ ସ୍ପଷ୍ଟ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ। ପ୍ୟାଟେଣ୍ଟ୍୍ ମିଳିବା ପରେ ଏହାର ଯଥାଯଥ ଉପଯୋଗ ହେବା ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ।
ଏହା ହୋଇପାରିଲେ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଗବେଷଣାର ସୁଫଳ ସମାଜର ଉପକାରରେ ଆସିପାରିବ। କିନ୍ତୁ ଭାରତରେ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଉଥିବା ପ୍ୟାଟେଣ୍ଟ୍୍ଗୁଡ଼ିକର ବ୍ୟାବସାୟିକ ଉପଯୋଗ ସେତେଟା ସନ୍ତୋଷଜନକ ନୁହେଁ। ଏହାର ବିଭିନ୍ନ କାରଣ ହୋଇପାରେ। ହୁଏତ ଆମ ପ୍ୟାଟେଣ୍ଟ୍ଗୁଡ଼ିକୁ ଗ୍ରହଣ କରିବା ପାଇଁ ଶିଳ୍ପଜଗତ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇନାହିଁ। ନତୁବା ପ୍ୟାଟେଣ୍ଟ୍ ଗୁଡ଼ିକ ବ୍ୟାବସାୟିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଲାଭଜନକ ହେବ ବୋଲି ଉଦ୍ୟୋଗୀମାନଙ୍କ ମନରେ ବିଶ୍ୱାସ ଜନ୍ମିପାରୁନାହିଁ। ବେଳେବେଳେ ପ୍ୟାଟେଣ୍ଟ୍ରେ ବିଶେଷ ନୂତନତ୍ୱ ନ ଥିଲେ ଏହା ଆକର୍ଷଣୀୟ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ।
ଏସବୁ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିଚାର କଲେ ଭାରତରେ ଗବେଷଣାର ରୂପରେଖରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଅଣାଯିବା ଦରକାର। ଗବେଷଣାଜନିତ ପ୍ରକାଶନ ହେଉ ବା ପ୍ୟାଟେଣ୍ଟ୍ ପ୍ରଦାନ; ପ୍ରତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଗୁଣାତ୍ମକ ମାନ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେବାକୁ ହେବ।
ଶତାବ୍ଦୀ ନଗର, ଭୁବନେଶ୍ୱର
ମୋ: ୯୪୩୭୪୪୫୧୮୪