କାଠମାଣ୍ଡୁ,୮।୯: ନେପାଳର ରାଜଧାନୀ କାଠମାଣ୍ଡୁରୁ ସୋମବାର ଯେଉଁ ଚିତ୍ର ସାମ୍ନାକୁ ଆସିଛି ତାହା ଯେକୌଣସି ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଦେଶ ପାଇଁ ଏକ ସତର୍କ ଘଣ୍ଟି। ସଂସଦ ଭବନର କାନ୍ଥ ଚଢ଼ି ଯୁବକମାନେ, ପୋଲିସ ସହିତ ସଂଘର୍ଷ, କର୍ଫ୍ୟୁ, ପୋଡ଼ାଜଳା ଏବଂ ମୃତାହତଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି, ଏସବୁ ଦେଖି ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠୁଛି ଯେ ଏହି ନିଆଁର ଲେଲିହାନ ଶିଖା କେଉଁଠାରୁ ଆସିଲା? ନେପାଳରେ ଯାହା ଘଟିଲା ତାହା ବାଂଲାଦେଶ, ନେପାଳ ଏବଂ ପାକିସ୍ତାନର ଜେରକ୍ସ କପି ପରି ଦେଖାଯାଉଛି। ସବୁଠି ହିଂସା କିମ୍ବା ବିଦ୍ରୋହ ଦେଖାଯିବାର କାରଣ ଥିଲା ସୋସିଆଲ ମିଡିଆ। ନେପାଳରେ ବିଦ୍ରୋହର କାରଣ ମଧ୍ୟ ସୋସିଆଲ ମିଡିଆ ଉପରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ। ସରକାରଙ୍କ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଯୁବପିଢ଼ିଙ୍କୁ କ୍ରୋଧରେ ଭରିଦେଲା ଏବଂ କିଛି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ରାସ୍ତାରେ ଭିଡ଼ ଜମିଗଲା। ଏବେ ଆଲୋଚନା ହେଉଛି ଯେ ବାଂଲାଦେଶ, ଶ୍ରୀଲଙ୍କା, ପାକିସ୍ତାନ ଏବଂ ବର୍ତ୍ତମାନ ନେପାଳରେ ସମାନ ଚିତ୍ର କାହିଁକି ଦେଖାଯାଉଛି? ସୋସିଆଲ ମିଡିଆ କମ୍ପାନୀଗୁଡ଼ିକ ଏତେ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ହୋଇଗଲେଣି ଯେ ସେମାନେ ଯେକୌଣସି ଦେଶର ରାଜନୀତିକୁ ହଲାଇ ପାରିବେ, ଏପରିକି ବିଦ୍ରୋହର ପରିସ୍ଥିତି ସୃଷ୍ଟି କରିପାରିବେ?
ନେପାଳରେ ଚାଲିଥିବା ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଲୋକମାନେ ‘ଜେନ-ଜେଡ ବିପ୍ଳବ’ ବୋଲି କହୁଛନ୍ତି। କାରଣ ସ୍ପଷ୍ଟ, ଏହାକୁ ଯୁବପିଢ଼ି ଏବଂ ଛାତ୍ରମାନେ ନେତୃତ୍ୱ ନେଉଛନ୍ତି। ସରକାର ଫେସବୁକ, ଟୁଇଟର (X), ଇନଷ୍ଟାଗ୍ରାମ, ହ୍ବଟସଆପ ଏବଂ ୟୁଟ୍ୟୁବ ସମେତ ୨୬ଟି ସୋସିଆଲ ମିଡିଆ ପ୍ଲାଟଫର୍ମକୁ ନିଷେଧ କରିଥିଲେ। ତା’ପରେ କଣ, କ୍ରୋଧିତ ଯୁବକମାନେ ଏହାକୁ ସେମାନଙ୍କର ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ବାଧୀନତା ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ ବୋଲି କହି ରାସ୍ତାକୁ ଓହ୍ଲାଇଲେ।
ବିରୋଧୀ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ଏକ ଜରୁରୀକାଳୀନ ବୈଠକ ଡାକିଛନ୍ତି। ଏହି ସମୟରେ, ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଗଣମାଧ୍ୟମର ନଜର ନେପାଳ ଉପରେ ରହିଛି। ଅନେକ ଦେଶ ଚିନ୍ତା ପ୍ରକାଶ କରୁଛନ୍ତି ଯେ ଯଦି ପରିସ୍ଥିତିରେ ଉନ୍ନତି ନହୁଏ, ତେବେ ଏହି ସଙ୍କଟ ଦୀର୍ଘ ସମୟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଲାଗି ରହିପାରେ। ଭାରତ ମଧ୍ୟ ସତର୍କତା ସୱରୂପ ଭାରତ-ନେପାଳ ସୀମାରେ SSB ର ସତର୍କତା ବୃଦ୍ଧି କରିଛି।
ନେପାଳର ଏହି କାହାଣୀ ଏକମାତ୍ର ନୁହେଁ। ବାଂଲାଦେଶରେ, ସମ୍ପ୍ରତି, ଯୁବକମାନେ ସରକାରଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ରାସ୍ତାକୁ ଓହ୍ଲାଇ ସଂସଦ ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲେ। ଶ୍ରୀଲଙ୍କାରେ ମଧ୍ୟ, ଆର୍ଥିକ ସଙ୍କଟ ଏବଂ ମୁଦ୍ରାସ୍ଫୀତିରେ କ୍ରୋଧିତ ଲୋକମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଭବନକୁ ଘେରି ରହିଥିଲେ। ତିନୋଟି ସ୍ଥାନରେ ଗୋଟିଏ ସାଧାରଣ କଥା ଦେଖାଦେଇଥିଲା, ସୋସିଆଲ ମିଡିଆର ଭୂମିକା। ଫେସବୁକ ଏବଂ ଟୁଇଟର ଭଳି ପ୍ଲାଟଫର୍ମ ଯୁବକମାନଙ୍କୁ ପରସ୍ପର ସହିତ ଯୋଡିଥିଲା, ସେମାନଙ୍କୁ ସଂଗଠିତ କରିଥିଲା ଏବଂ ନିଆଁ ପରି ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ବିସ୍ତାର କରିଥିଲା। ଏଠାରେ ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ପ୍ରଶ୍ନ ହେଉଛି, ସୋସିଆଲ ମିଡିଆ କମ୍ପାନୀଗୁଡ଼ିକ ଏବେ ଏତେ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି ଯେ ସେମାନେ କୌଣସି ଦେଶରେ କ୍ଷମତାକୁ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ କରିବାର ଏକ ମାଧ୍ୟମ ହୋଇପାରିବେ? ସୋସିଆଲ ମିଡିଆ ଲୋକଙ୍କୁ ସ୍ବର ଦେଇଥିଲା। ଯୁବକମାନଙ୍କୁ ସଂଗଠିତ କରିବା ପାଇଁ ଏକ ମଞ୍ଚ ମିଳିଥିଲା। ଏହା ଏକଛତ୍ରବାଦ ଏବଂ ଦୁର୍ନୀତି ବିରୁଦ୍ଧରେ ଏକ ଅସ୍ତ୍ର ପ୍ରମାଣିତ ହୋଇଥିଲା। କିନ୍ତୁ ଏହାର ବିପଦ ମଧ୍ୟ ଅଛି। ନକଲି ଖବର ଏବଂ ଗୁଜବ ପରିସ୍ଥିତିକୁ ଆହୁରି ଖରାପ କରିଥାଏ। ବାହ୍ୟ ଶକ୍ତି ମଧ୍ୟ ଗୋଟିଏ ଦେଶର ରାଜନୀତିରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରିପାରେ। ଏହାକୁ ଜାତୀୟ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରସଙ୍ଗ ଭାବି ସରକାରମାନେ ଏହାକୁ ନିଷିଦ୍ଧ କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହୁଅନ୍ତି।