ଦୁଇଟି ଅକ୍ଷର ବିଶିଷ୍ଟ ଧାଡ଼ି ଶବ୍ଦ ଅଭିଧାନ ପାଇଁ ଯେପରି ଏକ ସରଳ ଶବ୍ଦ, ସେପରି ଆଜିକାଲିର ଦୈନନ୍ଦିନ ସାମାଜିକ ଜୀବନ ପାଇଁ ଏକ ସାଧାରଣ ବ୍ୟବସ୍ଥିତ କ୍ରମ। ଯେଉଁଠି ଜଣଙ୍କ ପରେ ଜଣେ କିମ୍ବା ଗୋଟିଏ ପରେ ଗୋଟିଏ ଭଳି କ୍ରମକୁ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦିଆଯାଇଥାଏ। ଧାଡ଼ି ସହ ସମ୍ବନ୍ଧିତ ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ଅବଧାରଣା ବିଦ୍ୟାଳୟସ୍ତରରୁ ହିଁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥାଏ। ବିଦ୍ୟାଳୟ ଶିକ୍ଷା ପରେ ମଧ୍ୟ ମଣିଷର କ୍ରିୟାନୁଗତ ଅନୁଭୂତି ଧାଡ଼ିର କ୍ରମ ସହ ଯୋଡ଼ି ହୋଇ ରହିଥାଏ। କେତେବେଳେ ମଣିଷ ଧାଡ଼ିର ସବା ଆଗରେ ରହି ତ୍ୱରାନ୍ବିତ କ୍ରିୟାଶୀଳତା ସମନ୍ବିତ ଆବେଗମୟ ମାନସିକତାରେ ବିଶେଷ ଭିନ୍ନତ୍ୱର ଅନୁଭବ କରିଥାଏ ତ କେତେବେଳେ ସବା ପଛରେ ରହି ମନ୍ଥର କ୍ରିୟାଶୀଳତାର ଉଦାହରଣ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ। ଯଦି ଧାଡ଼ିଟି ବହୁତ ଦୂରଯାଏ ଲମ୍ବି ଯାଇଥାଏ, ତେବେ ତ ଧାଡ଼ିର ସବା ପଛରେ ରହି ଯାହାକୁ ହେଲେ ବି ଦୀର୍ଘ ସମୟର ପ୍ରତୀକ୍ଷା କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ। କେବେ ଧାଡ଼ିରେ ମଝିରେ ଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ଉପଲବ୍ଧି କରିଛନ୍ତି କି? ତାହା ତ ନିଶ୍ଚିତ ରୂପ ଭିନ୍ନ ଧରଣର ହୋଇଥାଏ। ସେ କେବଳ ଆଗକୁ ପଛକୁ ଚାହିଁ ନିଜର ଅବସ୍ଥାନର ଆକଳନ କରୁଥାଏ। ଆଗକୁ ଚାହିଁ ମନ ଟିକିଏ ଊଣା କରିଦେଇ ଭାବୁଥାଏ ଯେ କେତେ ଜଣ ତା’ଠାରୁ କେତେ ପାଦ ଆଗୁଆ ରହିଯାଇଛନ୍ତି। ପୁଣି ପଛକୁ ଚାହିଁ ମନକୁ ଟିକିଏ ଆଶ୍ୱସ୍ତ କରିନିଏ ଯେ ତା’ ପଛରେ ମଧ୍ୟ ଅନେକ ଅଛନ୍ତି; ଯେଉଁମାନେ ତା’ଠାରୁ କାହିଁ କେତେ ପଛରେ ଅଛନ୍ତି। ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ କେଉଁଠି ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ବଡ଼ ବଡ଼ ଅକ୍ଷରରେ ଲେଖା ଯାଇଥାଏ ”ଦୟା କରି ଧାଡ଼ିରେ ଆସନ୍ତୁ“ ତ କେଉଁଠି ଇଂଲିଶ୍ରେ ଲେଖା ଯାଇଥାଏ, “please stand in a queue” ତ ଆଉ କେଉଁଠି ଅନ୍ୟ କେଉଁ ଭାଷାରେ। ଏପରି ପ୍ରାୟୋଜିତ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସାଧାରଣତଃ ପ୍ରତ୍ୟେକଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ସକ୍ରିୟତାର ମୂଲ୍ୟବୋଧ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ, ଯଦ୍ଦ୍ବାରା ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତିଯୋଗୀ ମନୋଭାବର ଉଦ୍ରେକ ହୁଏ।
ସବା ପଛରେ ପଡ଼ିଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି କିମ୍ବା ତା’ଠାରୁ କିଛି ପାଦ ଆଗରେ ଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ କିଛି ମୁହୂର୍ତ୍ତର ପ୍ରତୀକ୍ଷା କରିବାକୁ ହିଁ ପଡ଼ିଥାଏ। ଏହି ପ୍ରତୀକ୍ଷାର ବ୍ୟବଧାନ ଆଗ ଓ ପଛ ମଧ୍ୟରେ ସର୍ବଦା ଅନ୍ତରାୟ ହୋଇ ରହିଆସିଛି। ”ଯିଏ ଆଗୁଆ ସିଏ ସବୁବେଳେ ହିଁ ଆଗୁଆ, ଯିଏ ପଛୁଆ ସେ ସବୁବେଳେ ହିଁ ପଛୁଆ“ ଏଭଳି ଦୃଢ଼ୋକ୍ତିକୁ ସାଧାରଣ ଭାବେ ସହମତି ମିଳିଛି। ଯେତେବେଳେ ଦାୟିତ୍ୱବୋଧରେ ଅସମନ୍ବୟତା ଆସିଯାଏ, ସେତେବେଳେ ଏହାର ଏକ ଅମୂଳକ ବ୍ୟତିକ୍ରମ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଏ। ବାସ୍ତବିକ ପଛୁଆ ବ୍ୟକ୍ତିଟି ଯେତେବେଳେ ଆଗୁଆ ଚାଲେ ଅଥଚ ଆଗୁଆ ବ୍ୟକ୍ତି କେବେ ବି ପଛୁଆ ହୋଇ ରହେନା, ସେତେବେଳେ କ୍ରିୟାନୁଗତ ଆଭିମୁଖ୍ୟତାରେ କ୍ରମବିଚ୍ୟୁତି ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ। ଏହା ଦାୟିତ୍ୱବୋଧର ପରିପନ୍ଥୀ କହିଲେ ଅତ୍ୟୁକ୍ତି ହେବ ନାହିଁ। ଜଣେ ଦାୟିତ୍ୱସମ୍ପନ୍ନ ବ୍ୟକ୍ତି ନା କେବେ ନିଜ ଦାୟିତ୍ୱରୁ ଓହରିଯାଏ ନା ଦାୟିତ୍ୱ ତାକୁ କେବେ ନିଜ ପାଖରୁ ଛାଡ଼ିବାକୁ ଦିଏ। ଦାୟିତ୍ୱକୁ ନିଜଠାରୁ ଦୂରେଇ ଦେଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ଜଣଙ୍କ ବେଳେବେଳେ ସମସ୍ୟା ଘେରରେ ଏ ଭଳି ଛନ୍ଦି ହୋଇଯାଏ ଯେ, ସେଥିରୁ ମୁକୁଳିବା ପାଇଁ ବିକଳ୍ପ ପନ୍ଥା ଖୋଜୁଥାଏ। କେତେବେଳେ ସେହି ବିକଳ୍ପ ପନ୍ଥା ତା’ ପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ହୋଇଥାଏ ତ କେତେବେଳେ ପ୍ରତିକୂଳ। ଦାୟିତ୍ୱସୂତ୍ର ସହ ସଂଯୋଜିତ ଜୀବନ କର୍ତ୍ତବ୍ୟବୋଧର ଶିକ୍ଷା ଦେଇଥାଏ, ଯେଉଁଠି ଧାଡ଼ି ରୂପେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କ୍ରମନ୍ବୟତାର ପ୍ରଦର୍ଶନ ଏକ ସୂଚନାତ୍ମକ ନମୁନା ମାତ୍ର।
ରାମେଶ୍ୱର, ଖୋର୍ଦ୍ଧା
ମୋ: ୯୯୩୮୭୪୭୮୨୧