ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ,୨୫।୯: ସାଧାରଣତଃ ଲୋକମାନେ ସୁରକ୍ଷାକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖି ବ୍ୟାଙ୍କ ଲକରରେ ମୂଲ୍ୟବାନ ଜିନିଷ ରଖିଥାନ୍ତି। କିନ୍ତୁ ବ୍ୟାଙ୍କର ଅବହେଳା, ଚୋରି କିମ୍ବା ପ୍ରାକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ଯୋଗୁ ଯଦି ଆପଣଙ୍କ ଜିନିଷ ଲକରରୁ ଗାୟବ ହୋଇଯାଏ, ତେବେ କିଏ ଦାୟୀ ହେବ ଏବଂ କିପରି କ୍ଷତିପୂରଣ ମିଳିବ? ଆଜିର ଯୁଗରେ ସୁନା ହେଉଛି ସବୁଠାରୁ ମୂଲ୍ୟବାନ ସମ୍ପତ୍ତି। ଆପଣ ନିଶ୍ଚୟ ଆପଣଙ୍କ ଜେଜେମା’ କିମ୍ବା ମା’ଙ୍କୁ କହୁଥିବାର ଶୁଣିଥିବେ, ଘରେ ଥିବା ସୁନାକୁ ବ୍ୟାଙ୍କ ଲକରରେ ଜମା କରିଦେବା। ସୁରକ୍ଷା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଲୋକମାନେ ଏହାକୁ ବ୍ୟାଙ୍କ ଲକରରେ ରଖନ୍ତି। କିନ୍ତୁ ଆପଣ ଜାଣିଛନ୍ତି କି, ଯଦି ଆପଣଙ୍କ ସୁନା ବ୍ୟାଙ୍କରୁ ଗାୟବ ହୋଇଯାଏ କିମ୍ବା କୌଣସି ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ଘଟେ, ତେବେ ଆପଣଙ୍କ ସୁନାର କ’ଣ ହେବ? ଯଦି ନ ଜାଣିଛନ୍ତି, ତେବେ ଆସନ୍ତୁ ଆମେ ଆପଣଙ୍କୁ କହିବୁ। ବ୍ୟାଙ୍କ ଲକର ନିୟମ ବିଷୟରେ ଅଧା ଭାରତକୁ ସୂଚନା ନାହିଁ, ଯେଉଁଥିପାଇଁ ଅନେକ ଲୋକ ନିଜର କ୍ଷତି ଘଟାଇ ବସନ୍ତି।
ବ୍ୟାଙ୍କ ଲକରର ନିୟମ କିଏ ତିଆରି କରେ?
ବ୍ୟାଙ୍କ ଲକରର ନିୟମ ଭାରତୀୟ ରିଜର୍ଭ ବ୍ୟାଙ୍କ (RBI) ତିଆରି କରିଥାଏ। ୨୦୨୧ରେ RBI ଏହା ସମ୍ପର୍କରେ ନୂଆ ନିୟମ ଜାରି କରିଥିଲା। ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ, ବ୍ୟାଙ୍କର ଏକ ଗ୍ରାହକ ଲକରରେ କ’ଣ ରଖୁଛି ତାହା ଜାଣିବାର କୌଣସି ଅଧିକାର ନାହିଁ। ବ୍ୟାଙ୍କ ଗ୍ରାହକଙ୍କୁ ଏହା ପଚାରି ମଧ୍ୟ ପାରିବେ ନାହିଁ। ଯଦି ଲକରରେ କୌଣସି ଅନୁଚିତ କାର୍ଯ୍ୟ ହୁଏ କିମ୍ବା ଚୋରି ହୁଏ, ତେବେ ଏହାର ଦାୟୀ ବ୍ୟାଙ୍କ ହେବ। ଏପରି ସ୍ଥିତିରେ ବ୍ୟାଙ୍କକୁ ଗ୍ରାହକଙ୍କୁ କ୍ଷତିପୂରଣ ଦେବାକୁ ପଡ଼ିବ।
କେତେ କ୍ଷତିପୂରଣ ମିଳିଥାଏ?
RBIର ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଅନୁଯାୟୀ, ଯଦି ବ୍ୟାଙ୍କର ଅବହେଳା ଯୋଗୁ ଲକରରେ ରଖାଯାଇଥିବା ଜିନିଷର କ୍ଷତି ହୁଏ, ତେବେ ବ୍ୟାଙ୍କ ଲକରର ବାର୍ଷିକ ୧୦୦ ଗୁଣ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କ୍ଷତିପୂରଣ ଦେଇଥାଏ। ମନେକରନ୍ତୁ ଯଦି ଆପଣଙ୍କ ଲକରର ବାର୍ଷିକ ଫିସ ୩,୦୦୦ ଟଙ୍କା, ତେବେ ବ୍ୟାଙ୍କ ଆପଣଙ୍କୁ ମାତ୍ର ୩,୦୦,୦୦୦ ଟଙ୍କା କ୍ଷତିପୂରଣ ଦେବ। ଏହି ସ୍ଥିତିରେ ଯଦି ଆପଣ ଲକ୍ଷ କିମ୍ବା କୋଟି କୋଟି ଟଙ୍କାର ସୁନା ଲକରରେ ରଖିଛନ୍ତି, ତେବେ ଆପଣଙ୍କୁ ମାତ୍ର ୩ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ମିଳିବ ଏବଂ ବାକି ଟଙ୍କାରେ ଆପଣଙ୍କୁ କ୍ଷତି ସହିବାକୁ ପଡ଼ିବ।
ବ୍ୟାଙ୍କ କେବେ ଦାୟୀ ହେବ?
ଯଦି ଲକରରୁ ଆପଣଙ୍କ ଜିନିଷ ଗାୟବ ହୁଏ, ତେବେ ବ୍ୟାଙ୍କ ଏହାର ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ତଦନ୍ତ କରିଥାଏ। ଯଦି କୌଣସି ଅବହେଳା ପ୍ରମାଣିତ ନ ହୁଏ, ତେବେ ବ୍ୟାଙ୍କ ଦାୟୀ ହେବ ନାହିଁ ଏବଂ ଆପଣଙ୍କୁ କୌଣସି କ୍ଷତିପୂରଣ ମିଳିବ ନାହିଁ। କିନ୍ତୁ ଯଦି ଲକରରୁ ଜିନିଷ ଗାୟବ ହେବାରେ ବ୍ୟାଙ୍କର ଭୁଲ କିମ୍ବା ଅବହେଳା ଥାଏ, ତେବେ ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ ବ୍ୟାଙ୍କ ଆପଣଙ୍କୁ କ୍ଷତିପୂରଣ ଦେବ।
ଅନିୟମିତତା ଦେଖାଗଲେ କ’ଣ କରିବେ?
ଯଦି ଆପଣଙ୍କୁ ଲାଗୁଛି ଯେ ଆପଣଙ୍କ ବ୍ୟାଙ୍କ ଲକରରେ ଅନିୟମିତତା ହୋଇଛି, ତେବେ ତୁରନ୍ତ ପୁଲିସରେ FIR ଦାୟର କରନ୍ତୁ। ଏହା ସହିତ ବ୍ୟାଙ୍କରେ ଲିଖିତ ଅଭିଯୋଗ ଦାୟର କରନ୍ତୁ। ବ୍ୟାଙ୍କଠାରୁ ଲକର ଅଞ୍ଚଳର CCTV ଫୁଟେଜ ମାଗନ୍ତୁ। ଯେତେବେଳେ ଆପଣ ବ୍ୟାଙ୍କ ଲକର ପାଇଁ ଯାଆନ୍ତି, ଗ୍ରାହକ ଓ ବ୍ୟାଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଲକର ଚୁକ୍ତି ହୋଇଥାଏ, ଯେଉଁଥିରେ ବ୍ୟାଙ୍କ ଲକରର ସର୍ତ୍ତାବଳୀ ଲେଖାଯାଇଥାଏ। ଜଣାଇ ରଖୁଛୁ ଯେ ବ୍ୟାଙ୍କ ଲକର ଦୁଇଟି ଚାବି ସିଷ୍ଟମରେ କାମ କରିଥାଏ। ଗୋଟିଏ ଚାବି ଗ୍ରାହକଙ୍କ ପାଖରେ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ଚାବି ବ୍ୟାଙ୍କ ପାଖରେ ରହିଥାଏ।
ତେଣୁ, ବ୍ୟାଙ୍କ ଲକରରେ ମୂଲ୍ୟବାନ ଜିନିଷ ରଖିବା ପୂର୍ବରୁ ଏହାର ନିୟମ ଓ ସର୍ତ୍ତ ଭଲ ଭାବେ ଜାଣିନିଅନ୍ତୁ ଏବଂ ନିଜର ସୁରକ୍ଷା ନିଶ୍ଚିତ କରନ୍ତୁ।