Doctor holding heart
ହାର୍ଟ ହେଉଛି ମାଂସପେଶୀ ଦ୍ବାରା ଗଠିତ ଏକ ପମ୍ପ, ଯାହାକି ପ୍ରତି ମୁହୂର୍ତ୍ତରେ ଶରୀରର ସମସ୍ତ ଅଙ୍ଗକୁ ରକ୍ତ ସଞ୍ଚାଳନ କରିଥାଏ। ହାର୍ଟର ମାଂସପେଶୀଗୁଡ଼ିକୁ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ପାଇଁ ଅମ୍ଳଜାନ, ଗ୍ଲୁକୋଜ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଖାଦ୍ୟସାର ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ। ହାର୍ଟର ରକ୍ତନଳୀଗୁଡ଼ିକ ଏହିସବୁ ସାମଗ୍ରୀ ହାର୍ଟର ମାଂସପେଶୀଗୁଡ଼ିକ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପହଞ୍ଚାଇଥାଆନ୍ତି। ଡାକ୍ତରୀ ଭାଷାରେ ଏହି ରକ୍ତନଳୀଗୁଡ଼ିକୁ କରୋନାରି ଅର୍ଟେରି ବୋଲି କୁହାଯାଏ। ହେଲେ ଡାଇବେଟିସ୍, ଧୂମପାନ ଏବଂ ରକ୍ତରେ ଚର୍ବି ମାତ୍ରା ବଢ଼ିବା ଭଳି ବିଭିନ୍ନ କାରଣରୁ ଏହି ରକ୍ତନଳୀ ଭିତରେ କୋଲେଷ୍ଟରଲ ଜମା ହେବା ଦ୍ବାରା ବ୍ଲକେଜ ଦେଖାଦେଇଥାଏ। ଯାହାକୁ ଆଥେରୋସ୍କେଲରୋସିସ ବୋଲି କୁହାଯାଏ। ପ୍ରାରମ୍ଭରୁ ଏହାର ଚିକିତ୍ସା କରା ନ ଯାଇ ପାରିଲେ ହୃଦ୍ଘାତ ଆଶଙ୍କା ବୃଦ୍ଧିପାଇଥାଏ। ତେବେ ଏଭଳି କ୍ଷେତ୍ରରେ ରୋଗୀର ଜୀବନ ରକ୍ଷା ପାଇଁ ହାର୍ଟ ବାଇପାସ୍ ସର୍ଜରି ବେଶ୍ ଉପକାରୀ ହୋଇଥାଏ।
ବ୍ଲକେଜ୍ର ଲକ୍ଷଣ
ହାର୍ଟର ରକ୍ତନଳୀଗୁଡ଼ିକରେ ବ୍ଲକେଜ ହେଲେ ମୁଖ୍ୟତଃ ଛାତିର ସାମ୍ନା ଭାଗରେ ଅଥବା ପେଟର ଉପରିଭାଗରେ ଯନ୍ତ୍ରଣା ଅନୁଭବ ହୋଇଥାଏ। ଏହାକୁ ଆଞ୍ଜାଇନା ପେକ୍ଟୋରିସ ବୋଲି କୁହାଯାଏ। ଅନେକ ସମୟରେ ଲୋକେ ଏହି ପ୍ରକାରର ଯନ୍ତ୍ରଣାକୁ ପେଟର ଗ୍ୟାସ ବୋଲି ମନେକରି ଅଣଦେଖା କରିଥାଆନ୍ତି ଏବଂ ଡାକ୍ତରୀ ପରାମର୍ଶ ଲୋଡ଼ି ନ ଥାନ୍ତି। ହାର୍ଟର ରକ୍ତନଳୀରେ ବ୍ଲକେଜ୍ ମାତ୍ରା ଅଧିକ ହେଲେ ରୋଗୀଙ୍କୁ ବିଶ୍ରାମ କରିବା ଅବସ୍ଥାରେ ମଧ୍ୟ ଛାତିରେ ଯନ୍ତ୍ରଣା ହୋଇଥାଏ। ଏହାକୁ ଅନ୍ଷ୍ଟେବଲ ଆଞ୍ଜାଇନା ବୋଲି କୁହାଯାଏ। ପ୍ରାୟତଃ ଏହାକୁ ହାର୍ଟ ଆଟାକ୍ର ପୂର୍ବଲକ୍ଷଣ ବୋଲି ଧରାଯାଏ। ଯଦି କୌଣସି କାରଣରୁ ହାର୍ଟର ଗୋଟିଏ କିମ୍ବା ଅଧିକ ରକ୍ତନଳୀ ହଠାତ୍ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ବ୍ଲକ ହୋଇଥାଏ ତା’ ହେଲେ ହାର୍ଟର ମାଂସପେଶୀଗୁଡ଼ିକୁ ରକ୍ତ ସଞ୍ଚାଳନ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବନ୍ଦହୋଇଯାଇଥାଏ। ଏହି ପରିସ୍ଥିତିରେ ଛାତିରେ ଅତ୍ୟଧିକ ଯନ୍ତ୍ରଣା ହୁଏ। ଦେହରୁ ଝାଳ ବୋହିଯାଏ ଏବଂ ନିଃଶ୍ବାସପ୍ରଶ୍ବାସ ନେବାରେ ଅସୁବିଧା ହୁଏ। ଏହାକୁ ହାର୍ଟ ଆଟାକ କୁହାଯାଏ।
ବ୍ଲକେଜ ଯନ୍ତ୍ରଣା ଏବଂ ଏସିଡିଟି ବା ଗ୍ୟାସ୍ ଜନିତ ଯନ୍ତ୍ରଣା ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ
ହାର୍ଟର ବ୍ଲକେଜ ଯନ୍ତ୍ରଣା ସାଧାରଣତଃ ପରିଶ୍ରମ କରିବାରେ କିମ୍ବା ପେଟଭରା ଖାଇବା ପରେ ହୋଇଥାଏ। ଏହା ସହିତ ଝାଳ ବୋହିଯାଇଥାଏ ଏବଂ ସମୟ ସମୟରେ ନିଃଶ୍ବାସ ପ୍ରଶ୍ବାସରେ ଅସୁବିଧା ମଧ୍ୟ ଅନୁଭବ ହୋଇଥାଏ। କିନ୍ତୁ ଏସିଡିଟି ବା ଗ୍ୟାସ୍ ଜନିତ ଛାତି ଯନ୍ତ୍ରଣାରେ ଏହି ସବୁ ଆନୁଷଙ୍ଗିକ ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକ ଅନୁଭବ ହୋଇ ନ ଥାଏ। ହାର୍ଟବ୍ଲକେଜ ଜନିତ ଯନ୍ତ୍ରଣା ଛାତିରୁ ଗଳା, ବାମହାତକୁ ମଧ୍ୟ ଯାଇଥାଏ କିନ୍ତୁ ଗ୍ୟାସ୍ ଜନିତ ଯନ୍ତ୍ରଣା ପ୍ରାୟତଃ ପେଟର ଉପରିଭାଗ କିମ୍ବା ଛାତିର ମଧ୍ୟଭାଗରେ ସ୍ଥିର ରହିଥାଏ।
ଛାତି ଯନ୍ତ୍ରଣା ନ ହୋଇ ହାର୍ଟ ଆଟାକ୍
ଯେଉଁ ରୋଗୀମାନଙ୍କର ଅତ୍ୟଧିକ ଡାଇବେଟିସ୍ ରହୁଥାଏ ସେହି ରୋଗୀମାନଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅନେକ ସମୟରେ ହାର୍ଟଆଟାକ୍ ଜନିତ ଛାତି ଯନ୍ତ୍ରଣା ଅନୁଭୂତ ହୋଇ ନ ଥାଏ। ଏହାକୁ ସାଇଲେଣ୍ଟ ହାର୍ଟ ଆଟାକ୍ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ।
କିଭଳି କରାଯାଏ ପରୀକ୍ଷା
ହାର୍ଟ ଯନ୍ତ୍ରଣା ହେଲେ ସାଧାରଣତଃ ଡାକ୍ତର ଇସିଜି ପରୀକ୍ଷା କରାଇବାକୁ କହିଥାଆନ୍ତି। ଏଥିରୁ ଅନେକ ପ୍ରକାରର ହୃଦ୍ରୋଗର ନିରୂପଣ କରାଯାଇଥାଏ। ଏହା ବ୍ୟତୀତ କରୋନାରି ଆଞ୍ଜିଓଗ୍ରାଫି ପରୀକ୍ଷା ଦ୍ବାରା ହାର୍ଟର କେଉଁ କେଉଁ ରକ୍ତନଳୀରେ ଏବଂ କେତେ ମାତ୍ରାରେ ବ୍ଲକେଜ ରହିଛି ତାହା ଠିକ୍ ଭାବରେ ନିରୂପଣ କରାଯାଇଥାଏ। ଏହି ପରୀକ୍ଷା ଆମ ରାଜ୍ୟର ପ୍ରାୟ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବଡ଼ ଡାକ୍ତରଖାନାରେ ଉପଲବ୍ଧ।
କ’ଣ ରହିଛି ଚିକିତ୍ସା
ହାର୍ଟର ରକ୍ତନଳୀରେ ବ୍ଲକେଜ ନିରୂପଣ ହେଲେ ଏହାର ଦୁଇ ପ୍ରକାର ଚିକିତ୍ସା ରହିଛି। ପ୍ରଥମତଃ ଷ୍ଟେଣ୍ଟିଂ ଏବଂ ଦ୍ବିତୀୟତଃ ବାଇପାସ୍ ଅପରେଶନ। ସରଳ ଭାଷାରେ ବୁଝିବାକୁ ହେଲେ ଷ୍ଟେଣ୍ଟ ଏକ ଅତିକ୍ଷୁଦ୍ର ସ୍ପ୍ରିଙ୍ଗ ପରି ଯାହାକୁ କି ହାର୍ଟର ବ୍ଲକେଜ ରକ୍ତନଳୀ ମଧ୍ୟରେ ବସାଇ ଦିଆଯିବା ଦ୍ବାରା ବନ୍ଦ ହୋଇଥିବା ରକ୍ତନଳୀଟି ଖୋଲିଯାଇଥାଏ ଏବଂ ଏଥିରେ ଉକ୍ତ ସଞ୍ଚାଳନ ସ୍ବାଭାବିକ ହୋଇଯାଇଥାଏ କିନ୍ତୁ କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ରକ୍ତନଳୀର ବ୍ଲକେଜ୍ ମାତ୍ରା ଅତ୍ୟଧିକ ଥିଲେ ରୋଗୀକୁ ବାଇପାସ୍ ଅପରେଶନ ପାଇଁ ପରାମର୍ଶ ଦିଆଯାଇଥାଏ।
ହାର୍ଟ ବାଇପାସ୍ ଅପରେଶନ କ’ଣ
ହାର୍ଟ ବାଇପାସ୍ ବା କରୋନାରି ଅର୍ଟେରି ବାଇପାସ୍ ଗ୍ରାଫ୍ଟିଙ୍ଗ (CABG) ଅପରେଶନ ଦ୍ବାରା ହାର୍ଟର ବନ୍ଦ ହୋଇଯାଇଥିବା ରକ୍ତନଳୀଗୁଡ଼ିକର ପୁନର୍ବାର ରକ୍ତ ସଞ୍ଚାଳନ କରାଯାଇଥାଏ। ହାର୍ଟର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅପରେଶନ ପରି ବାଇପାସ୍ ଅପରେଶନ ମଧ୍ୟ ଏକ ଓପନ ହାର୍ଟ ଅପରେଶନ। ଏଥିରେ ରୋଗୀଙ୍କର ଛାତି ମଧ୍ୟରୁ କିମ୍ବା ହାତ ଅଥବା ଗୋଡ଼ରୁ କେତେକ ରକ୍ତନଳୀ ନିଆଯାଇ ତାକୁ ହାର୍ଟର ରକ୍ତନଳୀ ସହିତ ଯୋଡ଼ି ଦିଆଯାଇଥାଏ। ଯାହାଦ୍ବାରା ହାର୍ଟର ରକ୍ତନଳୀରେ ରକ୍ତପ୍ରବାହ ସ୍ବାଭାବିକ ହୋଇଯାଇଥାଏ। ବାଇପାସ୍ ଅପରେଶନ ପରେ ପ୍ରାୟତଃ ରୋଗୀ ଚାରିରୁ ପାଞ୍ଚଦିନ ମଧ୍ୟରେ ହସ୍ପିଟାଲରୁ ଘରକୁ ଫେରିଥାଆନ୍ତି। ଏହି ସମୟରେ ରୋଗୀ ନିଜେ ନିଜର ନିତ୍ୟକର୍ମ ସୁରୁଖୁରୁରେ କରିପାରିଥାନ୍ତି। ତେବେ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ସୁସ୍ଥ ହୋଇ ନିଜର କର୍ମ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଯୋଗ ଦେବା ପାଇଁ ପ୍ରାୟ ଦେଢ଼ମାସ ସମୟ ଲାଗିଥାଏ।
ବାଇପାସ୍ ସର୍ଜରି ପରେ ଯତ୍ନ
ବାଇପାସ୍ ଅପରେଶନ ପରେ ରୋଗୀ ନିଜର ଯତ୍ନ ଠିକ୍ ଭାବେ ନେବା ଆବଶ୍ୟକ। ଏଥିପାଇଁ ଦିଆଯାଇଥିବା ଔଷଧଗୁଡ଼ିକ ନିୟମିତ ସେବନ କରିବା ଜରୁରୀ। ବ୍ଲଡ୍ପ୍ରେସର ଏବଂ ବ୍ଲଡ୍ ସୁଗାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣରେ ରଖିବା ଆବଶ୍ୟକ। ସୁଷମ ଖାଦ୍ୟ ଏବଂ ନିୟମିତ ବ୍ୟାୟାମ ସହିତ ମାନସିକ ଭାବରେ ମଧ୍ୟ ସକାରାତ୍ମକ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ। ଏହାଦ୍ବାରା ବାଇପାସ୍ ଅପରେଶନ ପରେ ମଧ୍ୟ ରୋଗୀ ଏକ ସୁସ୍ଥ ଏବଂ ନିରାମୟ ଜୀବନଯାପନ କରିପାରିବେ।
ବିଜ୍ଞାନର ଅଗ୍ରଗତି ସହିତ ବର୍ତ୍ତମାନ ବାଇପାସ୍ ଅପରେଶନରେ ସଫଳତା ହାର ପ୍ରାୟ ୧୦୦%। ଏପରିକି ୭୫ ବା ୮୦ ବର୍ଷ ବୟସରେ ମଧ୍ୟ ରୋଗୀମାନେ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ସୁସ୍ଥ ହୋଇ ଘରକୁ ଫେରିବା ସହିତ ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ ସୁରୁଖୁରୁରେ ଜୀବନଯାପନ କରିପାରୁଛନ୍ତି। ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ଅନେକ ବଡ଼ ବଡ଼ ହସ୍ପିଟାଲରେ ବାଇପାସ୍ ଅପରେଶନ କରାଯାଉଛି। ଏମିତିକି କେତେକ ରୋଗୀଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବାଇପାସ୍ ଅପରେଶନ କି ହୋଲ ପଦ୍ଧତିରେ ବା ମିନିମାଲ ଇନ୍ଭାସିଭ ପଦ୍ଧତିରେ ମଧ୍ୟ ସଫଳତାର ସହିତ କରାଯାଇପାରୁଛି। ପ୍ରତିମାସରେ ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ପ୍ରାୟ ଦୁଇଶହରୁ ଅଧିକ ରୋଗୀ ବାଇପାସ୍ ଅପରେଶନ ଦ୍ବାରା ସୁସ୍ଥ ହୋଇପାରୁଥିବା ଏକ ଖୁସିର ବିଷୟ।
ଡା. ବିଶ୍ୱଜିତ ମହାପାତ୍ର
-ବରିଷ୍ଠ ହୃଦ୍ ଶଲ୍ୟ ବିଶେଷଜ୍ଞ ଭୁବନେଶ୍ୱର
ମୋ: ୮୦୯୬୭୮୮୬୦୩