କାଠମାଣ୍ଡୁ, ୯।୯: ଭାରତର ପଡ଼ୋଶୀ ଦେଶ ନେପାଳରେ ରାଜନୈତିକ ଅସ୍ଥିରତାର ଅନନ୍ତ ଯାତ୍ରା ଜାରି ରହିଛି। ୨୦୦୮ରେ ରାଜତନ୍ତ୍ର ଉଚ୍ଛେଦ ହେବା ପରେ ଗଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ଗତ ୧୭ ବର୍ଷରେ ଦେଶରେ ୧୪ ଥର ସରକାର ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଛି, ଯାହା ରାଜନୈତିକ ଅସ୍ଥିରତାର ଗଭୀରତାକୁ ସୂଚାଇଛି।
ସାମ୍ପ୍ରତିକ ସଙ୍କଟ ଓ ଓଲିଙ୍କ ଇସ୍ତଫା
ନେପାଳରେ ୨୦୨୫ ଆରମ୍ଭରୁ ରାଜନୈତିକ ଅଶାନ୍ତି ତୀବ୍ର ହୋଇଛି। ମାର୍ଚ୍ଚରେ କାଠମାଣ୍ଡୁରେ ରାଜତନ୍ତ୍ର ପୁନଃସ୍ଥାପନ ଓ ହିନ୍ଦୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ଘୋଷଣା ଦାବିରେ ବିକ୍ଷୋଭ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା। ଏହା ସହ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କେପି ଶର୍ମା ଓଲିଙ୍କ ସରକାର ଉପରେ ଦୁର୍ନୀତି ଓ କୁଶାସନର ଅଭିଯୋଗ ଉଠିଥିଲା। ଗତ ସପ୍ତାହରେ ସରକାରର ସୋସିଆଲ ମିଡିଆ ପ୍ଲାଟଫର୍ମ ଯଥା ଫେସବୁକ, ଇନଷ୍ଟାଗ୍ରାମ, ୟୁଟ୍ୟୁବ ଓ ଏକ୍ସ ଉପରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଲଗାଇବା ନିଷ୍ପତ୍ତି ବିକ୍ଷୋଭକୁ ଆହୁରି ଜାଗ୍ରତ କରିଥିଲା। ସୋମବାର ପୋଲିସ ଦମନରେ ୧୯ ଜଣଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ଓ ଶହେରୁ ଅଧିକ ଆହତ ହେବା ପରେ ଜନତାଙ୍କ ଚାପରେ ଓଲି ମଙ୍ଗଳବାର ଇସ୍ତଫା ଦେଇଥିଲେ।
ରାଜନୈତିକ ଅସ୍ଥିରତାର ପୃଷ୍ଠଭୂମି
୨୦୦୮ରେ ରାଜତନ୍ତ୍ର ଶେଷ ହେବା ପରେ ନେପାଳରେ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସରକାର ଗଠନ ହୋଇଥିଲା। କିନ୍ତୁ ଏହା ପରେ ରାଜନୈତିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ମେଣ୍ଟ ଭାଙ୍ଗିବା, ସଂସଦରେ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ହରାଇବା ଓ ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ ଯୋଗୁଁ ସରକାରମାନେ ବାରମ୍ବାର ପତନ ହୋଇଛି। ୨୦୧୭ରେ ପୁଷ୍ପ କମଲ ଦହଲ ‘ପ୍ରଚଣ୍ଡ’ ଓ ୨୦୨୧ରେ ଶେର ବହାଦୁର ଦେଉବାଙ୍କ ସରକାର ମଧ୍ୟ ଅସ୍ଥିରତାର ଶିକାର ହୋଇଥିଲେ।
ରାଜତନ୍ତ୍ର ପୁନଃସ୍ଥାପନ ଦାବି
୨୦୨୫ରେ ରାଜତନ୍ତ୍ର ପୁନଃସ୍ଥାପନ ଓ ହିନ୍ଦୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ଦାବିରେ ବିକ୍ଷୋଭ ଜୋର ଧରିଛି। ପୂର୍ବତନ ରାଜା ଜ୍ଞାନେନ୍ଦ୍ର ଶାହଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତି ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିଛି। ମାର୍ଚ୍ଚରେ ପୋଖରାରୁ ଫେରିବା ବେଳେ ତାଙ୍କୁ ହଜାର ହଜାର ସମର୍ଥକ ସ୍ୱାଗତ କରିଥିଲେ। ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ର ପାର୍ଟି (ଆରପିପି) ରାଜତନ୍ତ୍ରକୁ ଜାତୀୟ ସ୍ୱାର୍ଥର ରକ୍ଷକ ଭାବେ ସମର୍ଥନ କରୁଛି।
ବାଲେନ୍ଦ୍ର ଶାହଙ୍କ ଉତ୍ଥାନ
ଓଲିଙ୍କ ଇସ୍ତଫା ପରେ କାଠମାଣ୍ଡୁର ମେୟର ବାଲେନ୍ଦ୍ର ଶାହ (ବାଲେନ)ଙ୍କୁ ପରବର୍ତୀ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କରିବାକୁ ଅନଲାଇନ ଅଭିଯାନ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି। ରାପରରୁ ରାଜନେତା ହୋଇଥିବା ବାଲେନ ଜେନ୍ ଜିଡ୍ ବିକ୍ଷୋଭକାରୀଙ୍କ ସମର୍ଥନ ଜଣାଇ ଜନମାନସରେ ଜାଗ୍ରତ ହୋଇଛନ୍ତି।
ଭବିଷ୍ୟତ ଅନିଶ୍ଚିତ
ନେପାଳର ସଙ୍ଘୀୟ ସଂସଦରେ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସଭା ଓ ପ୍ରତିନିଧି ସଭା ମାଧ୍ୟମରେ ସରକାର ଗଠନ ହୁଏ, କିନ୍ତୁ ଦଳୀୟ ମେଣ୍ଟର ଅସ୍ଥିରତା ଓ ବିଦେଶୀ ଶକ୍ତି ଯଥା ଚାଇନା ଓ ଆମେରିକାର ପ୍ରଭାବ ଦେଶକୁ ଅସ୍ଥିର କରୁଛି। ବର୍ତ୍ତମାନ ନୂଆ ସରକାର ଗଠନ ଓ ରାଜତନ୍ତ୍ର ପୁନଃସ୍ଥାପନ ଦାବି ନେପାଳର ରାଜନୀତିକୁ ଆହୁରି ଜଟିଳ କରିଛି।