ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ,୧୪।୫: ଜଷ୍ଟିସ ଭୂଷଣ ରାମକୃଷ୍ଣ ଗଭାଇ ଦେଶର ୫୨ତମ ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ଭାବେ ବୁଧବାର ଶପଥ ଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି। ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଦ୍ରୌପଦୀ ମୁର୍ମୁ ତାଙ୍କୁ CJI ଭାବରେ ଶପଥ ପାଠ କରାଇଛନ୍ତି। ତେବେ ସିଜେଆଇ ଗଭାଇ ପ୍ରଥମ ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ଯିଏ ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମ ପାଳନ କରନ୍ତି। ତାଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ୬ ମାସ ରହିବ। CJIଙ୍କୁ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର କ୍ଷମତା ଦିଆଯାଇଛି। ସେମାନଙ୍କର ନିଯୁକ୍ତି ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଛି।
ନିୟମ କହୁଛି, CJI ହେବା ପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ଭାରତର ନାଗରିକ ହେବାକୁ ପଡିବ। ହାଇକୋର୍ଟରେ ବିଚାରପତି ଭାବରେ ୫ ବର୍ଷ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାର ଅଭିଜ୍ଞତା ଥିବା ଆବଶ୍ୟକ। ହାଇକୋର୍ଟରେ ୧୦ ବର୍ଷ ପାଇଁ ଓକିଲ ହେବାର ଅଭିଜ୍ଞତା ମଧ୍ୟ ଯୋଗ୍ୟତାର ଏକ ଅଂଶ। ଏହା ସହିତ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟିରେ, କେବଳ ଜଣେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଆଇନବିତ ଏହି ପଦବୀ ପାଇଁ ଯୋଗ୍ୟ ବିବେଚିତ ହୁଅନ୍ତି।ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟର ସବୁଠାରୁ ବରିଷ୍ଠ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ CJI ଭାବରେ ମନୋନୀତ କରାଯାଏ ଏବଂ କୋର୍ଟରେ ସେବା ଅବଧି ଆଧାରରେ ତାଙ୍କର ବରିଷ୍ଠତା ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଏ।
CJI ଙ୍କର ସ୍ବତନ୍ତ୍ର କ୍ଷମତା କ’ଣ?
ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନ ଦେଶର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି (CJI)ଙ୍କୁ କିଛି ସ୍ବତନ୍ତ୍ର କ୍ଷମତା ମଧ୍ୟ ଦେଇଛି। ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ, CJI “ମାଷ୍ଟର ଅଫ ଦି ରୋଷ୍ଟର” ଭାବରେ ମଧ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି। ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ସେମାନଙ୍କର ମୁଖ୍ୟ ମାମଲାଗୁଡ଼ିକୁ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଖଣ୍ଡପୀଠକୁ ହସ୍ତାନ୍ତର କରିବାର ଏବଂ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟରେ ସେମାନଙ୍କର ଶୁଣାଣି ସୂଚୀବଦ୍ଧ କରିବାର କ୍ଷମତା ଅଛି।
ସିଜେଆଇ ହେଉଛନ୍ତି କଲେଜିୟମ ସିଷ୍ଟମର ମୁଖ୍ୟ। ସେହି କଲେଜିୟମ ସିଷ୍ଟମ ଯାହା ବିଚାରପତିଙ୍କ ନିଯୁକ୍ତିଠାରୁ ସେମାନଙ୍କ ସ୍ଥାନାନ୍ତର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କ୍ଷମତା ରଖେ। ତଥାପି, କଲେଜିୟମ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନରେ କିମ୍ବା ସଂସଦର କୌଣସି ଆଇନରେ ଉଲ୍ଲେଖ ନାହିଁ। ଏହା ଏକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଯାହା ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟଙ୍କ ନିଷ୍ପତ୍ତି ମାଧ୍ୟମରେ ବିକଶିତ ହୋଇଛି, ଯାହାକୁ ’ବିଚାରପତିଙ୍କ ମାମଲା’ କୁହାଯାଏ। କଲେଜିୟମ ସିଷ୍ଟମ ହେଉଛି ଦେଶର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ଏବଂ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟର ଚାରି ଜଣ ବରିଷ୍ଠ ବିଚାରପତିଙ୍କ ଏକ ଗୋଷ୍ଠୀ। ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଏହି ୫ ଜଣ ଲୋକ ମିଶି ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟରେ କିଏ ବିଚାରପତି ହେବେ ତାହା ସ୍ଥିର କରନ୍ତି।
ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ନିୟମ, ୨୦୧୩ରେ CJIଙ୍କ ପ୍ରଶାସନିକ ଦାୟିତ୍ୱ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି। ’ମାଷ୍ଟର ଅଫ ଦି ରୋଷ୍ଟର’ ଭାବରେ, ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି କୋର୍ଟର ବିଭିନ୍ନ ଖଣ୍ଡପୀଠକୁ ମାମଲା ଆବଣ୍ଟନ କରନ୍ତି ଏବଂ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଖଣ୍ଡପୀଠ ଗଠନ ପାଇଁ ବିଚାରପତିମାନଙ୍କୁ ଚୟନ କରନ୍ତି, ଯେଉଁମାନେ ଆଇନର ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଅନ୍ତି। ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତିଙ୍କର ମାମଲା ତାଲିକାଭୁକ୍ତ କରିବାର କ୍ଷମତା ମଧ୍ୟ ଅଛି।
ଦରମା, ପେନସନ ଏବଂ ସୁବିଧା କେତେ?
ଦେଶର ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ପ୍ରତି ମାସରେ ୨.୮୦ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ଦରମା ମିଳିଥାଏ। ପ୍ରତିବର୍ଷ ୧୬.୮୦ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ପେନସନ ଭାବରେ ମିଳିଥାଏ। ଏହା ସହିତ, ୨୦ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କାର ମହଙ୍ଗା ଭତ୍ତା ଏବଂ ଗ୍ରାଚ୍ୟୁଇଟି ଦିଆଯାଇଛି। ଅନେକ ଗଣମାଧ୍ୟମ ରିପୋର୍ଟରେ ଦାବି କରାଯାଇଛି ଯେ ଦରମା ବ୍ୟତୀତ, ସିଜେଆଇଙ୍କୁ ପ୍ରତି ମାସରେ ୪୫୦୦୦ ଟଙ୍କା ସମ୍ମାନ ଭତ୍ତା ମଧ୍ୟ ଦିଆଯାଏ। ସେହି ସମୟରେ, ଏକକାଳୀନ ଫର୍ନିଂସିଂ ଭତ୍ତା ଭାବରେ ୧୦ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ଦିଆଯାଏ।
ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ଦିଲ୍ଲୀରେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ବର୍ଗ ଅର୍ଥାତ VIII ବଙ୍ଗଳା ବାସସ୍ଥାନ ଭାବରେ ମିଳିଥାଏ। ଏକ ସରକାରୀ ଗାଡ଼ି ସହିତ ଜଣେ ଡ୍ରାଇଭର ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଏ। ୨୪ ଘଣ୍ଟା ସୁରକ୍ଷା ସହିତ, ବଙ୍ଗଳାରେ ଚାକର ଏବଂ କିରାଣୀ ମଧ୍ୟ ଉପଲବ୍ଧ। ଏହା ବ୍ୟତୀତ, ସରକାରୀ ଗାଡ଼ି ପାଇଁ ପ୍ରତି ମାସରେ ୨୦୦ ଲିଟର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଇନ୍ଧନ ଏବଂ PSO ମଧ୍ୟ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଏ। CJI ମଧ୍ୟ ଯାତ୍ରା ଭତ୍ତା ପାଇବାକୁ ହକଦାର।
ଅବସର ପରେ ପୂର୍ବତନ ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ଉପଲବ୍ଧ ସୁବିଧା ସମ୍ପର୍କରେ ୨୦୨୨ ମସିହାରେ ଏକ ସଂଶୋଧନ କରାଯାଇଥିଲା। କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଜାରି ଏକ ବିବୃତ୍ତିରେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟର ଅବସରପ୍ରାପ୍ତ ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ୬ ମାସ ପାଇଁ ବିନା ଭଡ଼ାରେ ଟାଇପ VII ଆବାସ ମିଳିବ। ଏହି ବାସସ୍ଥାନ ସେହି ସାଂସଦମାନଙ୍କୁ ଦିଆଯାଇଛି ଯେଉଁମାନେ ପୂର୍ବରୁ କେନ୍ଦ୍ରରେ ମନ୍ତ୍ରୀ ଥିଲେ। ଅବସର ପରେ, CJIଙ୍କୁ ଗୋଟିଏ ବର୍ଷ ପାଇଁ ୨୪ ଘଣ୍ଟା ସୁରକ୍ଷା ମିଳିଥାଏ।