ରାସ୍ତାର ଦୁଇ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ଦୁଇଟି ଜମି। ବହୁଦିନରୁ ପଡ଼ିଆ ପଡ଼ିଛି। ଦିନେ ଜମିମାଲିକ ଜଣେ କୃଷକଙ୍କୁ ଗୋଟିଏ ପଡ଼ିଆ ବିକିଦେଲେ। କୃଷକ ପ୍ରଥମେ ଘାସ, ବଣ ବୁଦା ସଫାକରି ଜମି ଚାରିପଟେ ବାଡ଼ ଘେରିଦେଲେ। ରାସ୍ତା ସେପଟେ ପଡ଼ିଆ ପଡ଼ିଥିବା ଜମି ହସି ହସି କହିଲା- ଏବେ ତୁ ବନ୍ଦୀ ହୋଇଗଲୁ। ପରଦିନ କୃଷକ ଲଙ୍ଗଳ ଆଣି ଜମିକୁ ହଳ କଲେ। ପଡ଼ୋଶୀ ଜମି କହିଲା- କି କଦର୍ଯ୍ୟ ଅବସ୍ଥା। ତୋତେ ଦେଖି ମୋ ମନରେ ଦୁଃଖ ଆସୁଛି। କୃଷକର ଜମି କିଛି କହୁ ନ ଥାଏ। ସେ ନିଜେ ବି ଜାଣିପାରୁ ନ ଥାଏ ତା’ ଜୀବନରେ କ’ଣ ସବୁ ଘଟିଯାଉଛି। ଆଗକୁ କ’ଣ ଘଟିବ?
କିଛିଦିନ ପରେ କୃଷକଙ୍କ ଯତ୍ନରେ ପଡ଼ିଆ ଜମିଟି ସବୁଜିମାରେ ପୂରିଗଲା। ଫୁଲ ଫୁଟିଲା। ଫଳ ଧରିଲା। ପକ୍ଷୀମାନେ ପତ୍ର ଗହଳରେ କଳକୁଜନ କଲେ। ରାସ୍ତାପାଖ ଗଛର ଛାଇରେ ବାଟୋଇମାନେ ବିଶ୍ରାମ ନେଲେ। କହିଲେ – ଆହା, କି ସୁନ୍ଦର ଦୃଶ୍ୟ। ଏଇଠି କିଛି ସମୟ ରହିଯିବାକୁ ମନ ହେଉଛି। ଜମିଟି ଭାବିଲା, ସତରେ ତା’ ଭାଗ୍ୟରେ ବଡ଼ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆସିଛି। କୃଷକର ଯାଦୁକରି ସ୍ପର୍ଶରେ ତା’ର ଜୀବନ ଆଜି ଧନ୍ୟ ହୋଇଛି। ବସ୍ତୁ ହେଉ ବା ପ୍ରାଣୀ, ପ୍ରତିଟି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପଲବ୍ଧି ପଛରେ ଏମିତି କିଛି ଅନୁଶାସନ ଅବଶ୍ୟ ରହିଥାଏ। ଅନୁଶାସନର ବନ୍ଧୁର ପଥ ପାରିହେବା ପରେ ଯାଇ ଏକ ଦୁର୍ଲଭ ଜୀବନର ସୂତ୍ରପାତ ହୋଇଥାଏ। ଅନୁଶାସନ ହିଁ ଏକ ସାଧାରଣ ଜୀବନକୁ ଅସାଧାରଣ ଓ ସାର୍ବଜନୀନ କରିଦିଏ।
ଗୁରୁ ଶିଷ୍ୟ ସମ୍ପର୍କକୁ ନେଇ ଅନେକ ସ୍ମରଣୀୟ ଗଳ୍ପ ଆମର ପ୍ରାଚୀନ ଗ୍ରନ୍ଥ ଓ ପୁରାଣରେ ରହିଛି। ମହାଭାରତରେ ଗୁରୁ ଧୌମ୍ୟ ଓ ଶିଷ୍ୟ ଉପମନ୍ୟୁଙ୍କ ବିଷୟରେ ଯେଉଁ କଥାଟି ରହିଛି ତାହା ଆମକୁ ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱ ଭିତରକୁ ଟାଣିନିଏ। ମନରେ ଅନେକ ପ୍ରଶ୍ନ ସୃଷ୍ଟିକରେ। ବିଦ୍ୟା ଅଧ୍ୟୟନ ପାଇଁ ଆସିଥିବା ଜଣେ ବାଳକକୁ ଗୁରୁ କାହିଁକି ଗାଈ ଜଗିବା ପାଇଁ ବଣକୁ ପଠାଇଲେ ? ଗାଈ ଜଗିବା ସହିତ ନିଜର ବୃତ୍ତି ପାଇଁ ସେ ଯେବେ ଭିକ୍ଷା କଲା ତା’ଠାରୁ ସବୁ ଭିକ୍ଷା ଅନ୍ନ ନେଇଗଲେ କାହିଁକି ? କେବଳ ସେତିକି ନୁହେଁ, ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ କ୍ଷୁଧା ନିବାରଣ ପାଇଁ ସେ ଯେଉଁ ସବୁ ଉପାୟ ଅବଲମ୍ବନ କଲା ଗୁରୁ କାହିଁକି ତାକୁ ସେସବୁଥିରୁ ବାରଣ କରିଥିଲେ ? ବିଚରା ବାଳକ ଶେଷରେ କିଛି ଖାଇବାକୁ ନ ପାଇ ଭୋକ ବିକଳରେ ଅରଖ ପତ୍ର ଖାଇ ଅନ୍ଧ ହୋଇଗଲା ଏବଂ ଆଶ୍ରମକୁ ଫେରିବା ରାସ୍ତାରେ ଗୋଟିଏ କୂଅ ଭିତରେ ପଡ଼ିଗଲା। ଜଣେ ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀ ବାଳକ ପ୍ରତି ଗୁରୁ ଏତେ ନିଷ୍ଠୁର ହୋଇପାରିଲେ କିପରି ?
ଏସବୁ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ରହିଛି ବାଳକଟିର ନାମକରଣରେ। ଉପମନ୍ୟୁରେ ମନ୍ୟୁ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ କ୍ରୋଧ। ଯେଉଁ ଲୋକ କ୍ରୋଧର ବଶବର୍ତ୍ତୀ ସେ ଉପମନ୍ୟୁ। ଅର୍ଥାତ୍ ଉପମନ୍ୟୁ ପିଲାଦିନରୁ କ୍ରୋଧୀ ଥିଲା। ଶିକ୍ଷାଦାନ ପୂର୍ବରୁ ଗୁରୁ ତାହାର ସେଇ କ୍ରୋଧଗୁଣକୁ ଶାନ୍ତ କରିବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲେ। ସେଥିପାଇଁ ତାକୁ ଉପବାସରେ ରଖି ଅଧିକରୁ ଅଧିକ କ୍ରୁଦ୍ଧ କରିଥିଲେ। ସେ କହିଥିଲେ- ମୋତେ ନ ଦେଇ ତୁମେ କିଛି ଖାଇବ ନାହିଁ। କିନ୍ତୁ ଉପମନ୍ୟୁ ବାରମ୍ବାର ଗୁରୁଙ୍କ କଥାକୁ ଅମାନ୍ୟ କରି ଯାହା ପାଉଥିଲା ଖାଇ ଦେଉଥିଲା। ଶେଷରେ ଅରଖପତ୍ରର କୁପ୍ରଭାବରେ ଅନ୍ଧ ହୋଇ କୂଅରେ ପଡ଼ିଲା। ନିବିଡ଼ ଅରଣ୍ୟ ଭିତରେ ଏକୁଟିଆ ବାଳକ, ସେ ପୁଣି ଅନ୍ଧ, କୂଅରେ ପଡ଼ି ଉଠିବାକୁ ବାଟ ପାଉନାହିଁ। ସେତେବେଳେ ସେ ଦୁଃଖରେ ଭାଙ୍ଗିପଡ଼ିଛି। ଦୁଃଖ ଭିତରେ ଲୀନ ହୋଇଛି ତାହାର କ୍ରୋଧ। ମନ୍ୟୁ ଶବ୍ଦର ଅନ୍ୟ ଏକ ଅର୍ଥ ଶୋକ। ଅତ୍ୟନ୍ତ ଶୋକାକୁଳ ଅବସ୍ଥାରେ ବାଳକଟିର କ୍ରୋଧଗୁଣଟି ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଇଛି। କ୍ରୋଧୀ ଉପମନ୍ୟୁରୁ ସେ ଦୁଃଖୀ ଉପମନ୍ୟୁରେ ପରିଣତ ହୋଇଛି। ଠିକ୍ ସେଇ ସମୟରେ ଗୁରୁ ତା’ ନିକଟରେ ଉପସ୍ଥିତ ହୋଇଛନ୍ତି। ସ୍ବର୍ଗ ବୈଦ୍ୟ ଅଶ୍ୱିନୀ କୁମାର ଦୁହିଁଙ୍କୁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରିବାକୁ ଉପଦେଶ ଦେଇଛନ୍ତି। ସେମାନେ ଆସି ଉପମନ୍ୟୁକୁ ପିଠାଟିଏ ଖାଇବାକୁ ଦେଇଛନ୍ତି। ଉପମନ୍ୟୁ କହିଛି – ଗୁରୁଙ୍କୁ ନ ଦେଇ ମୁଁ ଏହି ପିଠା ଖାଇବି ନାହିଁ। ଏବଂ ସେଇ ମୁହୂର୍ତ୍ତଠାରୁ ତାହାର ଭାଗ୍ୟ ବଦଳି ଯାଇଛି। ଚକ୍ଷୁଷ୍ମାନ ହେବା ସହିତ ସମସ୍ତ ବିଦ୍ୟା ଓ ଅଶେଷ କୁଶଳର ଅଧିକାରୀ ସେ ହୋଇପାରିଛି।
ଗଳ୍ପଟି ଏବେ ମଧ୍ୟ ଛାତ୍ରୀଛାତ୍ରଙ୍କ ପାଠ୍ୟ ପୁସ୍ତକରେ ପଢ଼ାଯାଉଛି । ଅଥଚ ଅବସୋସ ଯେ, ସେଥିରୁ ମିଳୁଥିବା ଶିକ୍ଷାଟିକୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୟର ଶିକ୍ଷଣ ପଦ୍ଧତି ଅଗ୍ରାହ୍ୟ କରି ଦେଇଛି। ଶିକ୍ଷାରେ ଅନୁଶାସନ ସମ୍ପର୍କରେ ସନ୍ଥ କବୀରଙ୍କ ସୁନ୍ଦର ଦୋହାଟିଏ ଅଛି – ” ଗୁରୁ କୁହ୍ମାର ଶିଷ କୁଂଭ ହୈ, ଗଢ଼ି ଗଢ଼ି କାଢ଼େ ଖୋଟ। ଅନ୍ତର ହାଥ ସହାର ଦୈ, ବାହାର ବାହୈ ଚୋଟ।“ କୁମ୍ଭାର ଯେପରି କୁମ୍ଭ ଭିତରେ ହାତ ରଖି ତାହାକୁ ଶକ୍ତ କରିବାପାଇଁ ବାହାରେ ପ୍ରହାର କରେ ଗୁରୁ ସେହିପରି ଶିଷ୍ୟର ଦୁଷ୍ଟ ଗୁଣ ଉପରେ ପ୍ରହାରକରି ଜୀବନରେ ସନ୍ମାର୍ଗ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଥାନ୍ତି। କାହିଁ କେଉଁ କାଳରୁ ପ୍ରଚଳିତ ଏହି ଅନୁଶାସନକୁ କତିପୟ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ନିଷ୍ଠୁର ଆଚରଣ କାରଣରୁ ଏବେ ସରକାର ଶିକ୍ଷା ଅନୁଷ୍ଠାନରେ ନିଷେଧ କରିଛନ୍ତି। ବିଦ୍ୟାଳୟର କାନ୍ଥ, ପାଚେରିରେ ଦଣ୍ଡ ମୁକ୍ତ ଅଞ୍ଚଳ, ଟୋଲ ଫ୍ରି ନମ୍ବର ଲେଖିବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଛନ୍ତି। ଏହାଦ୍ବାରା ପିଲାମାନେ ବିଦ୍ୟାଳୟ ପରିସରରେ ନିର୍ଭୟରେ ବିଚରଣ କରୁଛନ୍ତି ସତ, କିନ୍ତୁ ଶିକ୍ଷକମାନେ ସଙ୍କୁଚିତ ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି। ଛାତ୍ରଙ୍କ ଭୁଲ୍ ଭ୍ରାନ୍ତିରେ ଟାଣ କରି କଥା ପଦେ କହିବାକୁ ମଧ୍ୟ ଭୟ କରୁଛନ୍ତି। କାଳେ କିଏ ମାନସିକ ନିର୍ଯାତନାର ଆଖ୍ୟା ଦେଇ ଉପର ସ୍ତରରେ ଅଭିଯୋଗ କରିଦେବ।
୨୦୦୨ରେ ଦେଶରେ ସର୍ବଶିକ୍ଷା ଲାଗୁ ହେବା ପରଠୁଁ ଶିକ୍ଷାକୁ ସହଜ ସୁଗମ କରିବାପାଇଁ ଅନେକ ଯୋଜନା ହୋଇଛି। ଏବଂ ସେବେଠାରୁ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ଗୁଣାତ୍ମକମାନ ହ୍ରାସ ହୋଇ ଚାଲିଛି। ୨୦୧୮ରୁ ପୁଣି ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି ସମଗ୍ର ଶିକ୍ଷା ଯୋଜନା। ଅଥଚ ଅଦ୍ୟାବଧି ସର୍ବେକ୍ଷଣ ବିବରଣୀରେ କୌଣସି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆସିନାହିଁ। ଶିକ୍ଷାଗ୍ରହଣ କାଳରେ ଅନୁଶାସନ ନ ଥିବାରୁ ପିଲାମାନଙ୍କ ଚରିତ୍ର ଗଠନ ଠିକ ହୋଇପାରୁନାହିଁ, ଏ ବିଷୟରେ କେହି ଚିନ୍ତା ବି କରୁନାହାନ୍ତି। ଫଳତଃ ଦିନକୁଦିନ ଏକ ଶୃଙ୍ଖଳାବିହୀନ, ସ୍ବେଚ୍ଛାଚାରୀ ଛାତ୍ରସମାଜ ସର୍ବତ୍ର କାୟାବିସ୍ତାର କରିଚାଲିଛି। ନୂତନ ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷା ନୀତି ଲାଗୁ ହେବା ଅବସରରେ ଏ ବିଷୟରେ ବିତର୍କ ହେବା ଜରୁରୀ ମନେହୁଏ।
ବିକାଶନଗର, ଅଙ୍ଗାରଗଡ଼ିଆ, ବାଲେଶ୍ୱର
ମୋ:୬୩୭୦୬୬୧୧୪୭